Shkup, 15 shtator – Sot në Bruksel zyrtarisht fillon shqyrtimi për pajtueshmërinë e legjislacionit të Maqedonisë me atë të Bashkimit Evropian. Zëvendëskryeministri për Çështje Evropiane, Bojan Mariçiq me rastin e fillimit të kësaj faze të anëtarësimit tonë në BE, për MIA-n deklaroi se skriningu është praktikisht një fazë e diagnozës se ku jemi dhe çfarë duhet të bëjmë. Ai kërkon që tani duhet fokusuar në ndërtimin e konsensusit për vazhdimin e integrimeve evropiane, ndërtimin e konsensusit për ndryshimet kushtetuese dhe se si mund të përfshihet opozita në procesin e negociatave dhe në procesin e integrimeve evropiane.
Mariçiq pret që shfaqja të përfundojë në nëntor të vitit 2023. Sa i përket ndryshimeve kushtetuese të nevojshme për hapjen e klasterave, ai thotë se nuk do të jetë një proces aspak i lehtë dhe se nga ne varet se kur do të vazhdojmë me integrimet evropiane. Është vendosur që të mos ketë më kushte apo kushte të reja shtesë nga asnjë shtet anëtar, përfshirë Bullgarinë, por janë të përcaktuara qartë kushtet në të cilat ne i zhvillojmë negociatat dhe në cilat kushte do të vazhdojmë pas shqyrtimit. Ai thekson se në kompromisin me Bullgarinë kemi garanci të mjaftueshme si për identitetin, ashtu edhe për gjuhën tonë dhe nuk ka asnjë shans apo mundësi që të ndodhë asnjë lloj asimilimi apo bullgarizimi.
“Para së gjithash, mendoj se duhet të themi për qytetarët dhe të përsërisim se Maqedonia e Veriut ka filluar negociatat për anëtarësim në Bashkimin Evropian. Ato nisën më 19 korrik, që ishte praktikisht seanca hapëse e skriningut. Është shumë e rëndësishme të kuptojmë se pas 17 vitesh pritje kemi hyrë në një fazë të re. Kjo fazë – shqyrtimi është praktikisht një pjesë e detyrueshme e negociatave. Nuk është diçka e re dhe nuk është diçka që bëhet vetëm për ne. Të gjitha vendet, sidomos në periudhën e fundit, të cilat kanë pasur ose kanë proces aktiv negociues, kanë kaluar nëpër këtë proces të shqyrtimit apo skriningut”, thotë Mariçiq.
Ai përkujtoi se skriningu përbëhet nga dy faza, njëra është bilaterale, tjetra është shpjeguese.
“E para është praktikisht faza hyrëse dhe është ajo shpjeguese që kemi kaluar pjesërisht në vitin 2018 dhe 2019 dhe praktikisht tani nuk po e nisim nga e para, por po vazhdojmë aty ku u ndalëm atëherë. Skriningu shpjegues paraqet aktet dhe standardet e BE-së që duhet të pranojmë për t’u bërë anëtare e BE-së dhe gjithçka që është e re në tre vitet e fundit si rregullore evropiane do të na prezantohet, e paraqitur në shqyrtimin shpjegues. Menjëherë pas kësaj do të bëhet skriningu bilateral, disa prej tyre do të ecin paralelisht. Në skriningun bilateral, ne tashmë kemi një rol më të madh, pra shtetet anëtare të BE-së dhe Komisioni Evropian do të na bëjnë pyetje dhe ne do të paraqesim se sa të përputhshëm jemi në disa fusha, në të gjitha fushat dhe sa kohë mendojmë se do të na duhet që të harmonizohemi plotësisht”, sqaroi Mariçiq.
Sipas zëvendëskryeministrit, ne kemi një vlerësim që deri tani jemi rreth 40 për qind, pra gati gjysma, dhe kjo do të thotë, sipas atij, se i kemi shfrytëzuar mirë këto 17 vite pritje për fillimin e negociatave dhe në disa fusha jemi në të njëjtin nivel ose në nivel më të mirë se shtetet që kanë vite që negociojnë, si Serbia dhe Mali i Zi.
“Prandaj mendoj se ky skrining është shumë i rëndësishëm për të mbajtur në formë administratën tonë, por edhe të gjithë shoqërinë me të gjithë ekspertët, në mënyrë që shoqëria civile, opinioni akademik, komuniteti i biznesit të jetë aktiv në monitorimin e skriningut dhe duke marrë pjesë në të. Është shumë e rëndësishme sepse shqyrtimi apo skriningu varet nga ajo se si do të duket lista e detyrave, masave dhe standardeve, standardeve që do të jenë të vlefshme për të gjithë kapitujt dhe të gjitha grupimet apo klasterët. Praktikisht skriningu është ajo fazë e diagnozës ku jemi dhe çfarë duhet të bëjmë. Dhe kjo është arsyeja pse unë mendoj se këto ditë po bashkojmë edhe ekipet, nga e enjtja fillon – sot praktikisht fillon skriningu dhe po i bëjmë pjesë pas pjesësh, fazë pas faze për të gjithë kapitujt, presim të përfundojmë në nëntor të vitit 2023. Ky është plani që kemi bërë së bashku me Komisionin Evropian”, tha Mariçiq.
Lidhur me atë se a priten vështirësi në disa fusha në harmonizimin e legjislacionit dhe ku kemi dobësi, Mariçiq thotë se nuk pret shumë punë në klasterin e dytë – Tregu i brendshëm, por edhe në të parin, që është më i rëndësishmi , që përfshihen Vlerat themelore .
“Klasteri i vlerave thelbësore, i pari që hapet dhe i fundit që mbyllet, është i hapur gjatë gjithë negociatave dhe progresi në atë grup dikton progresin në grupet e tjera. Por mendoj se në Tregun e brendshëm kemi shumë punë dhe në konkurrencë dhe inovacion gjithashtu, në Agjendën e Gjelbër, është një klaster shumë i shtrenjtë që kërkon shumë investime në mjedis dhe teknologji pozitive për mjedisin. Në grupin e Bujqësisë kemi një seksion të tërë të rëndësishëm për ndihmën dhe subvencionet shtetërore, por edhe për standardet në bujqësi dhe mendoj se kemi shumë punë kudo, por do të kemi më shumë nevojë për tregun e brendshëm”, vlerëson ai.
Në pyetjen e MIA-s se kur pret të fillojë procedura për ndryshimet kushtetuese, të nevojshme për hapjen e klasterëve, duke marrë parasysh iniciativën për referendum të VMRO-DPMNE-së për anulimin e marrëveshjes me Bullgarinë, e cila, nga ana tjetër, ishte e refuzuar nga kryeparlamentari Talat Xhaferi, Mariçiq thotë se nuk do të jetë aspak proces i lehtë dhe se nga ne varet se kur do të vazhdojmë me procesin e integrimeve evropiane.
“Kemi një afat që ia kemi vënë vetes së bashku me planin e skriningut dhe ai është deri në përfundimin e skriningut, pra deri në nëntor të vitit 2023, deri në fund të vitit të ardhshëm, për të përfunduar praktikisht ndryshimet kushtetuese dhe unë mendoj se do të kemi sukses dhe t’i përfundojmë ato në këtë periudhë. Sigurisht që nuk do të jetë një proces aspak i lehtë, por mendoj se çdo deputet dhe të gjitha partitë politike do të jenë në lartësinë e duhur, sepse tani varet nga ne se kur do të vazhdojmë. Nuk ka më kushte apo kushte të reja shtesë nga asnjë shtet anëtar, përfshirë Bullgarinë, por kushtet në të cilat ne zhvillojmë negociatat dhe në cilat kushte do të vazhdojmë pas shqyrtimit janë të përcaktuara qartë”, tha Mariçiq.
Në lidhje me çështjen e referendumit, zëvendëskryeministri thotë kjo duhet parë me logjikë.
“Për këtë pyetje, të formuluar në këtë mënyrë, në këtë moment nuk nevojitet referendum, nga njëra anë sepse kushton tetë milionë euro vetë organizimi i një referendumi, i cili nuk na nevojitet në kushtet e krizës, në kushtet kur jemi para dimrit për të cilin ne po luftojmë që të kemi furnizim të rregullt, çmime më normale për të gjitha ato produkte kryesore si rryma, gazi etj”, tha Mariçiq.
Ai është i vendosur se në këtë moment duhet fokusuar në ndërtimin e konsensusit për vazhdimin e integrimeve evropiane dhe ndërtimin e konsensusit për ndryshimet kushtetuese dhe se si mund të përfshihet opozita në procesin e negociatave dhe në procesin e integrimeve evropiane.
“Ne si shtet kemi vendosur shumë kohë më parë, që në pavarësi dhe me deklaratat parlamentare si për NATO-n ashtu edhe për BE-në, por me kalimin e viteve kemi ndërtuar një konsensus që duam të jemi anëtare të Bashkimit Evropian. Prandaj, pyetja e vërtetë është nëse ne duam të jemi anëtarë të Bashkimit Evropian dhe jo nëse jemi për anulimin e Marrëveshjes me Bullgarinë, dhe kjo marrëveshje ka pesë vjet që është në fuqi, opozita pati mundësinë të votoni kundër, Parlamenti ka mundësi në çdo moment ta revokojë nëse ka mazhorancë dhe mendoj se është më shumë një manovër politike dhe një lojë politike sesa një dëshirë e sinqertë për një referendum që vetëm mund të na tërheqë pas”, vlerëson ai.
Prandaj mendoj, shton Mariçiq, se politikanët duhet të marrin përgjegjësi dhe të dalin para qytetarëve për të shpjeguar pse dhe a do ta mbështesin apo jo integrimin tonë evropian dhe vazhdimin e negociatave.
“Në kompromisin me Bullgarinë kemi garanci të mjaftueshme për identitetin dhe gjuhën tonë dhe nuk ka asnjë shans dhe mundësi asimilimi apo bullgarizimi, siç thonë ata, sepse e dimë kush jemi dhe çfarë jemi. Ne hyjmë në negociata me besim dhe kemi një qëllim të qartë – të bëhemi anëtarë të Bashkimit Evropian si shtet, si Maqedonia e Veriut dhe ta bëjmë atë si maqedonas me identitet dhe gjuhë të mbrojtur”, tha Mariçiq.
I pyetur se si do të funksionojë në praktikë metodologjia e re e negociatave, kur t’i hapim klasterat dhe cili është skenari më optimist për anëtarësim, Mariçiq tha se çelësi për këtë janë reformat, por edhe dëshira e BE-së.
“Është shumë mosmirënjohëse të parashikosh që tani e tutje. Asnjë vend nuk mund ta kishte parashikuar këtë dhe nuk e dinte që në fillim të negociatave. Për shembull në Kroaci, data e anëtarësimit filloi të diskutohej rreth gjashtë muaj para mbylljes së negociatave, dhe ato zgjatën për gjashtë vjet. Megjithatë, nëse e përfundojmë skriningun për një vit e gjysmë dhe nëse nuk humbim kohë, nëse kemi një ritëm të mirë reformash, sepse kjo është vendimtare, jo vetëm çështjet dypalëshe. Mendoj se i kemi përfunduar në masë të madhe”, tha Mariçiq.
Ajo që nuk kemi përfunduar, shtoi ai, dhe për të cilën duhet të punojmë janë reformat që do të na sjellin në përputhje 100 për qind me BE-në dhe që nuk do të reduktohen vetëm në legjislacion, por edhe në praktikë dhe zbatim.
“Prandaj mendoj se nëse punojmë intensivisht dhe nëse punojmë siç duhet pa humbur kohë, kjo është mjaft e realizueshme, në varësi të dëshirës së Bashkimit Evropian, pra vullnetit për të pranuar anëtarë të rinj, është mjaft e realizueshme të jemi anëtar i Unionit deri në fund të kësaj dekade”, tha Mariçiq.
Maqedonia e Veriut mori një vendim unanim për fillimin e negociatave që në mars të vitit 2020, por Bullgaria bllokoi fillimin e tyre për shkak të çështjeve dypalëshe historike dhe gjuhësore. Pas pranimit të propozimit të presidencës franceze me BE-në dhe pas nënshkrimit të Protokollit dypalësh më 17 korrik 2022 nga shefat e diplomacisë së Maqedonisë së Veriut dhe Bullgarisë, Bujar Osmani dhe Teodora Gençovska, është miratuar edhe Korniza e Negociatave nga Këshilli i BE-së. Më 19 korrik, në një takim politik ndërmjet BE-së dhe Maqedonisë së Veriut u mbajt Konferenca Ndërqeveritare, dhe fillimi i procesit të skriningut u shënua menjëherë me shënimet e para të përgjithshme për rrjedhën e tij dhe draft Kalendarin.
