Shkup, 30 Nëntor – Dhënia e shtetësisë maqedonase për biznesmenin kontrovers ukrainas Oleksandr Onishchenko, pasi ai u hetua për korrupsion në vendin e tij dhe më pas u fut në listën e zezë nga Shtetet e Bashkuara për ndërhyrje në procesin zgjedhor, hapi pyetjen se si jepen shtetësitë në vend.
Nga Ministria e Punëve të Brendshme, e cila udhëheq procedurën për dhënien e nënshtetësisë, kërkuam informacion se sa të huaj kanë marrë nënshtetësinë maqedonase që posedojnë deri më sot, mbi çfarë/çfarë baze e kanë marrë shtetësinë, cilat janë vendet nga vijnë, dmth çfarë shtetësie kanë pasur para saj…?
“Sipas të dhënave tona, që nga nëntori i vitit 1992, kur u miratua Ligji për shtetësinë e Republikës së Maqedonisë së Veriut, deri më 25.11.2022, mbi 137.000 persona kanë marrë shtetësi në baza të ndryshme të parapara me ligj, prej të cilëve mbi 110.000 persona. me natyralizim dhe shtetësinë (origjinën) e kanë marrë rreth 27 mijë persona”, u përgjigj MPB.
Nga aty sqarojnë se bazat më të zakonshme për marrjen e shtetësisë maqedonase kanë qenë bazat me të cilat është bërë e mundur për personat nga ish-republikat e ish-Jugosllavisë federale, të cilët me trashëgiminë mbetën të jetojnë në territorin e Maqedonisë. Duke vepruar kështu, Ministria i referohet nenit 26 paragrafit 3 të Ligjit për Shtetësinë, i cili thotë:
“Qytetarët e republikave të tjera në RSFJ, të cilët kanë regjistruar vendbanimin në territorin e Republikës së Maqedonisë së Veriut, mund të fitojnë shtetësi maqedonase nëse paraqesin kërkesë brenda një viti pas hyrjes në fuqi të këtij ligji, nëse kanë burim të përhershëm të mjeteve, janë të moshës madhore dhe deri në paraqitjen e kërkesës kanë banuar ligjërisht në territorin e Maqedonisë së paku 15 vjet”.
Në këtë kontekst, nga aty theksojnë se e drejta e shtetësisë u është dhënë “qytetarëve të republikave të tjera socialiste me vendbanim të regjistruar dhe me “lidhje reale dhe efektive me Maqedoninë”, nëse kundër tyre në vend nuk ndiqet procedim penal për krime që kërcënojnë sigurinë dhe mbrojtjen”. Dhe së fundi, të huajt kanë të drejtën e shtetësisë maqedonase në bazë të martesës së lidhur me shtetas të Maqedonisë.
“Si shtet amë i të huajve që aplikojnë për marrjen e shtetësisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut, më së shpeshti janë vendet nga ish-RSFJ, por diapazoni është i gjerë edhe për personat që paraqesin kërkesa për fitimin e shtetësisë së Republika e Maqedonisë së Veriut dhe vijnë nga vende të tjera”, thonë nga MPB-ja, pa bërë të ditur se nga cilat shtete vijnë të huajt që kanë marrë nënshtetësinë maqedonase.
Në të njëjtën kohë, nga aty përmendin se nga mbi 110.000 persona që kanë marrë nënshtetësinë, për rreth 35.000 persona një nga kushtet është që “pranimi në shtetësi të mos kërcënojë sigurinë dhe mbrojtjen e Maqedonisë”, ndërsa pjesa tjetër e personat kanë kryer procedurat në bazë të të cilave ligji nuk e përcakton këtë kusht ose në momentin e paraqitjes së kërkesës kanë qenë të mitur.
Ndryshe, Ligji për dhënien e shtetësisë, i miratuar 30 vjet më parë, parasheh marrjen e shtetësisë me lindje, prejardhje, natyralizim. Sipas bazës së parë të lindjes, shtetësinë e fiton fëmija i cili gjendet ose ka lindur në territorin e Maqedonisë, prindërit e të cilit janë të panjohur ose të njohur, por pa shtetësi.
Në bazë të origjinës, shtetësinë maqedonase e fiton një fëmijë, njëri ose të dy prindërit e të cilit janë shtetas maqedonas. Më së shpeshti fëmija që merr shtetësinë maqedonase ka lindur në vend, por ka edhe fëmijë të lindur jashtë vendit. Konkretisht, një fëmijë i lindur jashtë vendit, ku njëri prind në momentin e lindjes është maqedonas, ndërsa tjetri shtetas i huaj, fiton shtetësinë maqedonase nga origjina.
Në këtë rast është kusht që të jetë i regjistruar si shtetas i Maqedonisë deri në moshën 18 vjeçare ose të vendoset përgjithmonë në Maqedoni deri në moshën 18 vjeçare. Gjithashtu, nën këto kushte shtetësinë maqedonase mund ta fitojë edhe personi i cili nuk është regjistruar nga të dy prindërit dhe ka mbushur moshën 18 vjeç, nëse parashtron kërkesë për regjistrim në shtetësi maqedonase deri në moshën 23 vjeçare.
Megjithatë, të huajt pa rrënjë maqedonase e fitojnë shtetësinë maqedonase përmes bazës së tretë të natyralizimit, nëse janë 18 vjeç, nëse flasin gjuhën maqedonase deri në atë nivel që të kuptojnë mjedisin, nëse vazhdimisht kanë jetuar në territorin e Maqedonisë së paku 7 vjet, nëse kanë siguruar banesë dhe burim të përhershëm të mjeteve të jetesës, nëse nuk është dënuar me të paktën një vit burgim dhe ndaj tij nuk është zhvilluar procedurë penale…
Megjithatë, kategori të caktuara të qytetarëve kanë të drejtë për shtetësi maqedonase edhe pa i plotësuar të gjitha kushtet e cekura. Gjegjësisht, në situatat kur paraqet “interes të veçantë shkencor, ekonomik, kulturor, sportiv apo interes tjetër kombëtar”, i huaji mund të fitojë shtetësi, përderisa është 18 vjeç dhe nuk kërcënon sigurinë dhe mbrojtjen e Maqedonisë.
Në bazë të kësaj dispozite, Onishchenkos i është dhënë shtetësia maqedonase, për të cilin Qeveria ka dhënë mendim pozitiv, pasi katër institucione paraprakisht kanë dhënë mendim pozitiv – Agjencia për Siguri Kombëtare, Agjencia për Rini dhe Sport, Federata e Sporteve të Kuajve dhe Komiteti Olimpik. Pas shpërthimit të skandalit, nisi procedura për heqjen e shtetësisë, për shkak të të dhënave të dhëna gabimisht.
“Shtetësia lëshohet në bazë të miratimeve nga institucionet përkatëse, ku Qeveria kërkon mendim prej tyre para se të marrë ndonjë vendim”. Gjatë marrjes së vendimit për marrjen e nënshtetësisë, Qeveria është udhëhequr nga mendimet pozitive të marra nga institucionet përkatëse. Në raste të tilla nuk përcaktohet njohja e gjuhës së shtetit, sipas procedurës personi nuk i nënshtrohet testit, sepse është sportist”, na thanë nga Qeveria.
