Shkup, 4 janar – Vitin e kaluar, inflacioni i lartë, i shkaktuar nga rritja e çmimeve të ushqimeve dhe energjisë elektrike, zbrazi xhepat e qytetarëve. Këtë vit institucionet parashikojnë një ngadalësim të inflacionit dhe parashikohet të arrijë në 8-9%. Por pritshmëritë për përmirësimin e standardit të jetesës nuk janë aspak rozë.
“Katastrofë”. Kështu përgjigjet Susana Gjurovska nga Shkupi se çfarë pritshmërish ka për këtë vit, në aspektin e inflacionit, çmimeve të larta dhe në përgjithësi për jetën në mes të krizës ekonomike.
Ka të ardhura minimale të cilat i siguron nga pastrimi i zyrave. Ajo thotë se është e lumtur që ka djem që punojnë dhe mund ta ndihmojnë, por është e vetëdijshme se kjo nuk është zgjidhje. Ajo vëren se në të gjithë botën gjendja ekonomike nuk është e mirë, por e keqe “si këtu, nuk është!”.
“Për këto çmime tani, ju duhet (paga) të jetë të paktën 40,000, kështu që ju mund të jetoni mesatarisht,” thotë ajo.
Në fillim të vitit të kaluar, paga minimale u rrit nga 15.200 denarë në 18.000 denarë, por inflacioni gjatë vitit i ka ngrënë këto para. Situata është e ngjashme edhe me pagën mesatare, e cila sipas të dhënave të fundit të Entit Shtetëror të Statistikës, ka arritur pak më shumë se 33 mijë denarë, transmeton Zhurnal nga Radio Europa e Lirë.
Kostoja e jetesës në nëntor ishte 19.5 për qind më e lartë se i njëjti muaj i një viti më parë, gjë që e vendosi vendin në krye të Europës për nga inflacioni. Sipas Eurostat, vetëm Hungaria dhe shtetet baltike – Estonia, Lituania dhe Letonia – kanë inflacion më të lartë, ku ai varion ndërmjet 21 dhe 22 për qind.
Kjo praktikisht do të thotë se ajo që Gjurovska mund të blinte për 10.000 denarë në nëntor 2021, një vit më vonë i kushtoi 12.000 denarë.
Një problem shtesë për të është rritja enorme e çmimeve të ushqimeve, të cilat statistikat tregojnë se marrin të paktën gjysmën e të ardhurave mesatare të qytetarëve, ose shumë më tepër kur bëhet fjalë për ata që jetojnë me pagën minimale. Pra, nëse ka shpenzuar 1000 denarë në muaj për bukë në vitin 2021, vitin e kaluar në nëntor i duheshin 1450 denarë.
2023 – viti i inflacionit të zgjatur
Duke analizuar zhvillimet në planin ekonomik vitin e kaluar, trendi do të vazhdojë edhe këtë vit, janë decid ekonomistët.
Sipas profesor Borçe Trenovskit, nga Fakulteti Ekonomik, inflacioni do të jetë prezent edhe në periudhën e ardhshme, por jo me shpejtësinë me të cilën ka galopuar vitin e kaluar.
“Do të ketë një ulje ose rritje ekonomike minimale të ekonomisë në periudhën e ardhshme, por nga ana tjetër do të kishim një ulje më të ndjeshme të nivelit të çmimeve që kemi. Shpresojmë që në tremujorin e parë të vitit 2023 të kemi një ulje më të theksuar të inflacionit”, thotë Trenovski.
Megjithatë, pavarësisht pritshmërive për çmime më të ulëta, në një kohë të reduktuar të aktivitetit ekonomik, ajo këshillon institucionet të marrin masa për mbrojtjen e kategorive më vulnerabël. Sipas tij, masat e synuara do të jenë të nevojshme sepse buxheti i shtetit është i kufizuar dhe borxhet po rriten.
Paralelisht me këtë ai shton se do të nevojiten masa specifike parandaluese duke mbajtur nën kontroll çmimet e energjisë dhe ushqimeve, në mënyrë që inflacioni të mos ndizet sërish.
Sa i përket asaj se çfarë mund të bëjnë qytetarët për t’u mbrojtur, nuk ka një këshillë specifike.
“Kur ke rritje të çmimeve të ushqimeve dhe nga ana tjetër po bien të ardhurat e disponueshme të qytetarëve, në një situatë të tillë ata nuk mund të bëjnë asgjë vetë”, shprehet i sinqertë profesori, transmeton Zhurnal.
Heqja dorë nga shpresat boshe
Zdravko Saveski, doktor i shkencave politike dhe sindikalist i cili ndjek trendet ekonomike, mendon se na pret një krizë ekonomike edhe më e rëndë.
“Në këtë kontekst, qytetarët dhe punëtorët do të përjetojnë një goditje të rëndë në standardin e tyre të jetesës dhe do të duhet ta zbusin atë goditje. Zbutja do të duhet të shkojë në dy linja. Së pari, të mos hyni në borxhe për gjëra të panevojshme dhe të kufizoni blerjen e mallrave të panevojshme, dhe së dyti, të organizoni dhe të bëni presion në vendin e punës në mënyrë që pagat të jenë të paktën në përputhje me inflacionin dhe të parandalojnë pushimet e mundshme nga puna ose pushimet e detyruara“, thotë Saveski.
Një nga gjërat më të rëndësishme, shton ai, është të heqësh dorë nga shpresat boshe.
“Do të them se parashikimet, edhe pse mund të jenë të pasakta, thonë se ajo që kemi përjetuar në vitin 2022 do të jetë shumë modeste në krahasim me atë që na pret në vitin 2023”, thekson Saveski.
Dhe shumica e qytetarëve, ashtu si Gjurovska, nuk besojnë se viti 2023 do të jetë vit më i mirë ekonomikisht. Anketa e fundit e Qendrës për hulumtime anketuese të Institutit Ndërkombëtar Republikan (IRI) ka treguar se çmimet e larta, standardi i ulët jetësor dhe gjendja ekonomike, sipas qytetarëve, janë problemi më i madh në Maqedoni.
Një rekord prej 56% e të anketuarve janë përgjigjur se në dy vitet e ardhshme ekonomia në vend do të përkeqësohet, 30% do të mbetet e njëjtë dhe vetëm 8% janë optimistë dhe besojnë se kohë më të mira po vijnë.
Parashikime të këqija edhe për ekonominë botërore
Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) parashikon një recesion për një të tretën e ekonomisë botërore në vitin 2023.
Siç tha në një intervistë për SiBiES drejtoresha e FMN-së, Kristalina Georgieva, viti 2023 do të jetë “më i vështirë se viti që po lëmë pas”. Arsyeja për këtë, siç shpjegon Georgieva, është “ngadalësimi i njëkohshëm i tre ekonomive të mëdha, SHBA-së, Bashkimit Evropian dhe Kinës”.
“Ne presim që një e treta e ekonomisë botërore të jetë në recesion. “Edhe në vendet që nuk janë në recesion, qindra miliona njerëz do ta kenë atë ndjenjë,” shtoi ajo.
Në Maqedoni, projeksionet e fundit të Bankës Popullore nga tetori tregojnë se për shkak të efektit të zgjatur të faktorëve gjeopolitikë, perspektivat globale si për rritjen ekonomike ashtu edhe për inflacionin janë më pak të favorshme se parashikimet e prillit. Dhe e gjithë kjo derdhet në ekonominë maqedonase. Për këtë vit ata parashikojnë inflacion 8-9%.
“Rreziqet ndaj projeksioneve vlerësohen si dukshëm në rënie dhe lidhen me mjedisin e jashtëm, veçanërisht me rrjedhën e luftës në Ukrainë dhe (ndikimet e) efekteve në tregjet globale të produkteve primare dhe në rritjen e ekonomisë evropiane. ” Ky kontekst i pasigurt global thekson edhe më shumë nevojën e zhvillimit të politikave të kujdesshme të brendshme”, përfundon Banka Popullore.
Në Buxhetin për vitin 2023, rritja në vend parashikohet në 2.9 për qind dhe inflacioni 7.1 për qind. Deficiti buxhetor është në nivelin 4.6 për qind të BPV-së së planifikuar.
Ekonomistët tregojnë tani se epoka e kredisë së lirë ka mbaruar dhe brezi do të duhet të shtrëngohet më tej në vitin 2023./Zhurnal.mk
