Industria e lojërave të fatit në Maqedoninë e Veriut prej vitesh mbetet një nga sektorët më të mbyllur, më pak transparentë dhe më të kontestuar publikisht. Qytete si Tetova, që kanë një popullatë të madhe shqiptare, janë të mbushura me kazino, bastore dhe automjete të lojërave të fatit, ndërsa qarkullimi i kapitalit në këtë industri kap miliona euro çdo vit. Por megjithëse bizneset funksionojnë kryesisht falë konsumit të komunitetit shqiptar, pronësia dhe menaxhimi mbeten pothuajse ekskluzivisht në duar tjera.
Kjo ka krijuar gjithnjë e më shumë bindjen se në Tetovë dhe në shumë zona tjera me popullatë shqiptare, shqiptarët janë të mirëseardhur vetëm si klientë, por jo edhe si pronarë, investitorë apo vendimmarrës brenda këtij sektori. Një realitet i heshtur, i cili vitet e fundit po ngjall pakënaqësi të hapur sidomos te brezi i ri.
Dominim i tregut dhe mungesë barazie në pronësi
Shumë prej brendeve të mëdha të basteve dhe kazinove që operojnë në Tetovë janë në pronësi të biznesmenëve maqedonas ose grupeve financiare të lidhura me qarqe qeveritare ndër vite. Kjo strukturë pronësie ka prodhuar një treg të mbyllur, ku hyrja e sipërmarrësve shqiptarë rezulton thuajse e pamundur.
Pavarësisht faktit se:
mbi 70% e klientelës në Tetovë janë shqiptarë,
shumica e lokacioneve janë të hapura pikërisht në lagje shqiptare,
qarkullimi ekonomik vjen kryesisht prej komunitetit shqiptar,
prapëseprapë, shqiptarët nuk paraqiten askund në piramidën e menaxhimit, vendimmarrjes apo pronësisë.
Kjo krijon perceptimin se kontrolli i tregut është i qëllimshëm: një interes i strukturuar për të mbajtur të mbyllur një industri me qarkullim të madh parash dhe fitime të menjëhershme.
“Qetësia është mashtrim” – një gjeneratë që nuk pranon margjinalizim ekonomik
Në rrjetet sociale po qarkullojnë mesazhe të forta dhe deklarata kritike që pasqyrojnë zemërimin e brezit të ri shqiptar në Tetovë, të cilët ndjehen të përjashtuar dhe të nënvlerësuar nga një industri që jeton pikërisht prej tyre.
“Kazinot në Tetov duan vetëm paratë e shqiptarëve, por jo edhe shqiptarët të jenë pjesë e tyre.”
Për shumë të rinj, kjo situatë shihet si shembull klasik i një ekonomie të ngritur mbi pabarazi. Sipas tyre, bizneset e lojërave të fatit kërkojnë “qetësi” dhe klientelë të rregullt, por nuk duan konkurrencë nga sipërmarrësit shqiptarë dhe as përfaqësim të tyre në menaxhim.
Kjo e ka bërë këtë brez të jetë gjithnjë e më i vetëdijshëm, më kritik dhe më pak i gatshëm të heshtë përballë asaj që e shohin si padrejtësi strukturore.
A duhet rregullim më i fortë?
Me rritjen e pakënaqësisë publike, kërkohen:
transparencë mbi pronarët realë të kazinove,
rregulla të reja për shpërndarjen e licencave,
mekanizma për të mbrojtur komunitetet e prekura,
masa për të shmangur monopolizimin etnik të tregut.
Në fund, pyetja kryesore mbetet:
A mund të vazhdojë një industri të marrë miliona nga një komunitet, ndërsa e përjashton atë krejtësisht nga fitimi?
