Ish ambasadori dhe analisti politik Arsim Zekolli ka reaguar ashpër pas ngjarjes së fundit në Kumanovë, ku gjatë një ndeshjeje basketbolli janë dëgjuar thirrje skandaloze me përmbajtje raciste dhe antishqiptare, përfshirë edhe referenca të tmerrshme ndaj “dhomave të gazit”. Në një reagim të fortë publik, Zekolli e lidh këtë sjellje me një histori të dhimbshme të rajonit – atë të tradhtisë, spiunimit dhe bashkëpunimit me regjimet më barbare në kohët më të errëta të Evropës.
“Këta që sot bërtasin ‘dhoma gazi’, janë pasardhësit shpirtërorë të atyre që në mars të vitit 1943 tregonin dhe spiunonin shtëpitë e hebrenjve në Lagjen Hebreje të Shkupit,” shkruan Zekolli. Ai kujton se shumë nga këta hebrenj u deportuan në kampin famëkeq të përqendrimit në Mauthausen, nga ku shumica nuk u kthyen kurrë.
Zekolli nuk ngurron të përmendë bashkëpunimin e atëhershëm të strukturave serbe dhe maqedonase me regjimin nazist, duke përmendur Beogradin si qytetin e parë “pa hebrenj” në Evropë, dhe duke denoncuar figurën e Milan Nedić, i cili mbikëqyri kampet e përqendrimit në atë kohë. Ai e krahason këtë histori me heshtjen e sotme të diplomacive perëndimore përballë zërave gjithnjë e më të zhurmshëm të urrejtjes etnike në rajon.
“Kjo shpurë spiunësh, sot ulërin për okupatorët ‘shqiptaro-fashistë’ dhe ‘bugaro-fashistë’ – pikërisht ata që gjatë Luftës së Dytë Botërore shpëtuan hebrenjtë dhe për këtë janë nderuar me titullin ‘Të Drejtë Mes Kombeve’,” shkruan më tej Zekolli, duke ironizuar me kthimin përmbys të fakteve historike.
Ai kritikon diplomacitë gjermane dhe amerikane, të cilat sipas tij shfaqin një “hipersensibilitet” ndaj çdo shenje të antisemitizmit kudo në botë – përveçse kur bëhet fjalë për Serbinë dhe Maqedoninë e Veriut. Për këtë qëndrim të dyfishtë, Zekolli thotë se edhe vetë këto diplomaci bëhen bashkëpjesëmarrëse në krijimin e një narrative të rreme historike, ku viktimat e vërteta përçmohen dhe bashkëpunëtorët e nazistëve shfajësohen.
Në përmbyllje, ai bën një krahasim domethënës: “Rikujtoni histerinë në mediat gjermane për ‘nacizmin kroat’ gjatë koncerteve të këngëtarit Thompson – dhe krahasojeni me heshtjen totale të tyre për orgjitë fashiste dhe naziste që ndodhin sot në Kumanovë apo në Beograd.”
Ky reagim i fuqishëm i Zekollit është një thirrje për reflektim të thellë, jo vetëm mbi historinë dhe manipulimet e saj, por edhe për qëndrimin e selektiv të institucioneve ndërkombëtare ndaj fenomenit të urrejtjes etnike dhe antisemitizmit në Ballkan. Heshtja ndaj së keqes, përfundon Zekolli, është një formë bashkëfajësie.