Shkup, 3 shkurt – Grupi i punues në Ministrinë e Drejtësisë është duke punuar në hartimin e zgjidhjes ligjore për personat e paregjistruar në librin e amzës. Qëllimi është që me ndryshimin e këtij ligji, regjistrimi i këtyre personave nga regjistri i posaçëm i lindjeve të jetë në regjistrin e rregullt, informoi sot zëvendësministri i Drejtësisë Agim Nuhiu në seancën mbikëqyrës për zbatimin e dispozitave ligjore të Ligjit për personat e paregjistruar në regjistrin e të lindurve.
Në grupin e punës, siç është bërë me dije, tashmë është hartuar draft-versioni i ligjit të ri për personat e paregjistruar në librin e amzës, i cili do të mundësojë kalimin e kësaj kategorie personash nga regjistri i përkohshëm në regjistrin e rregullt. Ligji ekzistues, u pajtuan pjesëmarrësit në diskutim, nuk ofron një zgjidhje sistematike.
Deri më tani, siç theksuan, ekzistojnë dy pengesa për të cilat ligji ekzistues nuk mund të zbatohet. Problemi i parë është sistemi i integruar i shkëmbimit të të dhënave ndërmjet institucioneve, i cili nuk lejon njohjen e numrit të regjistrimit për të hyrë në sistemin e shkëmbimit të të dhënave. Problemi i dytë janë bankat, këta persona kanë marrë një ekstrakt nga Ministria e Brendshme dhe një dokument identifikimi, por bankat nuk duan ta njohin këtë numër dhe nuk mund t’i lejojnë të hapin një llogari transaksioni.
Ndërsa ministrja e Punës dhe Politikës Sociale, Jovana Trençevska, tha se ka pengesa të caktuara në zbatimin e ligjit që i ka përcaktuar grupi punues dhe në periudhën në vijim, siç tha ajo, i janë afruar aktivizimit të takimeve të grupit të punës për të bërë një zgjidhje të re ligjore për zgjidhjen e këtij problemi.
Ministri i Punëve të Brendshme, Oliver Spasovski, informoi se deri më tani janë lëshuar gjithsej 124 dokumente identifikimi për personat që nuk janë të regjistruar në regjistrin e të lindurve, ndërsa MPB me marrjen e veprimeve procedurale, siç tha ai, siguron efikasitet dhe zbatimin objektiv të këtyre zgjidhjeve ligjore.
“Është e mundur që qeveria ta dorëzojë ligjin për evidencën e të lindurve vetëm këtë javë, këtë problem mund ta zgjidhim të gjithë së bashku”, tha Spasovski.
Sipas Jasmina Smilevskës, drejtuese e departamentit në Fondin e Shëndetësisë, pamundësia e zbatimit të këtij ligji buron nga neni 5 në pjesën e strukturës së numrit të regjistrimit të lëshuar nga Zyra e Regjistrimit, i cili nuk i ka karakteristikat e Numrit Unik Amzë të Qytetarit (NUAQ) dhe nuk mund të njihet në sistemin e integruar të shtetit të futur nga Ligji i vitit 2009 për kontributet e detyrueshme të sigurimeve shoqërore. Për Fondin kontestohet neni 10 i ligjit, i cili thotë se këto dokumente lëshohen në letër dhe jo në formë elektronike.
“Nëse një person vjen në Fond për të fituar të drejtën e sigurimit shëndetësor dhe dorëzon ekstraktin dhe dokumentin e identifikimit, zyrtari në Fond nuk do të mund ta fusë atë në sistem për të mundësuar ushtrimin e të drejtave. Nëse pranohen dokumentet në letër, do të merret një vendim mbi bazën e të cilit do të përcaktohet statusi i personit të siguruar, ai vendim do të jetë sërish i pazbatueshëm sepse i siguruari që nuk është i integruar në sistem nuk do të mund të zgjedhë mjek të familjes, të marrë barna në barnatore ose shkoni në një nivel më të lartë të kujdesit shëndetësor”, tha Smilevska.
Përfaqësuesit e DAP-it, nga ana tjetër, konkluduan se zbatimi i ligjit ekzistues nuk është i mundur sepse numri i regjistrimit që u është caktuar personave të paregjistruar nga Zyra e Regjistrimit nuk mund të zbatohet në regjistrat e mbajtur nga DAP-i në përputhje me Ligjin e DAP-it dhe Ligji për Procedurën Tatimore. Sistemi informativ i DAP-it, siç ka treguar përfaqësuesja e DAP-it, Krume Jovanovski, bazohet në numrin unik të amzës si identifikues bazë i qytetarëve si tatimpagues.
Propozimi i DAP-it është që të bëhen ndryshime në Ligjin për numrin personal të identifikimit në të cilin këta persona do të radhiten si kategori e veçantë e qytetarëve, banorë rezidentë të Republikës së Maqedonisë së Veriut në përputhje me ligjin për personat e paregjistruar të cilëve do t’u caktohet një numër i veçantë identifikimi personal sipas shembullit të kategorive të të huajve.
Agjencia e Punësimit në ligjin ekzistues konstatoi një problem me rregullat dhe rregulloret që rregullojnë funksionimin e sistemit të integruar në lidhje me numrin e regjistrimit, ndërsa problemi u zbulua pikërisht në mënyrën se si është përcaktuar struktura e këtij numri regjistrimi, që nuk i plotësojnë kontrollet e parashikuara nga NUAQ-ja, të cilat janë të nevojshme për funksionimin e sistemit të integruar në nivel shtetëror.
Zëvendësi i Avokatit të Popullit, Vaska Bajramovska-Mustafa, theksoi se të dhënat janë të frikshme se ka një numër të madh të personave që ende nuk kanë hyrë në sistem, gjegjësisht nuk kanë paraqitur kërkesë dhe mendon se kjo zgjidhje ligjore nuk i ka përfshirë të gjithë njerëzit.
“Pas miratimit të ligjit në vitin 2020, kemi bërë një hulumtim se sa nga të drejtat e përcaktuara me ligj janë realizuar në praktikë. Ne përcaktuam pazbatueshmërinë e ligjit, pamundësinë që këta persona të ushtrojnë të drejtat e tyre pavarësisht zgjidhjes ligjore ekzistuese. Konstatuam edhe mospërputhje, pra mosbashkëpunim ndërmjet autoriteteve. Pas tre vitesh kemi një problem të pazgjidhshëm. Nuk duhet të harrojmë se kemi të bëjmë me persona të cenueshëm social dhe qasja e punonjësve ndaj këtyre personave është shumë e rëndësishme. Problemet i kemi përmbledhur në një informacion të veçantë që i kemi dorëzuar Qeverisë dhe ajo që ka qenë problematike prej disa muajsh është se pas konkluzioneve të miratuara nuk kemi për momentin as ligj dhe as procedurë për futjen e këtyre të dhënave në sistemin eventual, ne kemi të drejta që nuk mund t’i arrijmë kurrë me një zgjidhje të tillë ligjore, si shtet i lejojmë vetes numri më i madh i këtyre personave, shumica e të cilëve janë fëmijë, janë jashtë sistemit pa mundësi të ushtrojnë shumë të drejtat”, theksoi Bajramovska-Mustafa.
Përndryshe, me zgjidhjen e re ligjore, siç u theksua në seancën mbikëqyrëse, do të zgjidhet problemi i rreth 700 personave. Sipas të dhënave zyrtare statistikore për veprimet e Administratës për Mbajtjen e Regjistrave, sipas ligjit në fjalë për periudhën nga viti 2020 deri në vitin 2022, numri i përgjithshëm i personave për të cilët janë plotësuar pyetësorët në një regjistër të veçantë të lindjeve është 509 persona. Gjithsej 317 persona janë regjistruar në një regjistër të veçantë të lindjeve dhe për ta janë lëshuar ekstrakte nga një regjistër i veçantë.
Janë 192 pyetësorë jo të plotë të dorëzuar dhe të kontestuar në të cilët mungon kërkesa dhe fotografia, por janë bërë shënime shtesë në librin e amzës për 30 persona, përkatësisht janë lëshuar 30 vërtetime.
Në seancën mbikëqyrëse deklarohen përfaqësues nga Drejtoria e Evidentimit të Regjistrimit të Amzës, Ministria e Drejtësisë, Punës dhe Politikës Sociale, Punëve të Brendshme, Fondit të Sigurimeve Shëndetësore, DAP-i, Agjencia e Punësimit, Avokati i Popullit dhe institucione të tjera kompetente të cilët iu përgjigjën pyetjeve të deputetëve.
