Shkup, 24 dhjetor – Për më shumë se 20 vjet, Maqedonia shpenzoi kohë për çështje jo thelbësore që nuk kanë të bëjnë me kriteret e Kopenhagës, kështu që në fund, sipas bashkëbiseduesve, përfundoi në një situatë të shndërrimit në një “shtet jofunksional me institucione të rrënuara, në të cilat qytetarët nuk kanë pothuajse asnjë besim dhe që shërbejnë ekskluzivisht për strehimin e kuadrove partiake, të paaftë, pa dije, aftësi, pa vese pune, të papërgjegjshëm ndaj qytetarëve dhe shtetit”.
Domethënë, në negociatat për dallimet për emrin me Greqinë, fillimisht humbën shumë vite dhe energji, kështu që në fund, kur të gjithë menduan se problemet e jashtme u zgjidhën dhe integrimi evropian do të shkonte pa probleme, Bullgaria u shfaq me anakronizmat e saj, jashtë së drejtës ndërkombëtare, dhe përcaktimet për çështjet e historisë dhe përfshirjen e pakicës së vogël bullgare në kushtetutën maqedonase, dhe atë si shtetndërtim!?
A kemi ndërtuar institucione shtetërore që garantojnë funksionalitetin e sistemit
Kriteret e Kopenhagës për anëtarësimin e çdo vendi në BE janë shumë të qarta, por një kriter kyç për anëtarësim është që vendi të ketë stabilitet të institucioneve në garantimin e demokracisë, sundimit të ligjit, të drejtave të njeriut dhe respektimit dhe mbrojtjes së pakicave.
Askund në këto kritere nuk thuhet se vendi duhet të ndryshojë emrin e tij, siç ka kërkuar Greqia, aq më pak se duhet të përshtatë narrativën e historisë së tij me atë të vendeve fqinje, siç insiston tani Bullgaria. Nuk ka asnjë kriter në kriteret e Kopenhagës që të lejojë ndërhyrjen në punët e brendshme të një vendi sovran dhe t’i kërkojë atij ndryshimin e Kushtetutës dhe futjen e një pakice.
Nga ana tjetër, edhe Greqia edhe Bullgaria, edhe pse janë anëtarë të Bashkimit Evropian, nuk respektojnë kriteret e Kopenhagës, veçanërisht në fushën e lirive dhe të drejtave të pakicave.
Duke marrë parasysh të gjitha këto, opinioni në vend pyet me të drejtë se pse u harxhua kaq shumë kohë për plotësimin e kërkesave të fqinjëve, të cilat nuk kanë lidhje me kriteret evropiane, dhe u neglizhua ndërtimi i institucioneve brenda vendit, gjë që çoi në një situatë të të qenit gjithnjë e më pak funksional.
Pikërisht kjo fsheh një kurth të ri që mund të jetë pengesë serioze në rrugën drejt anëtarësimit në BE, sepse këtë herë Brukseli mund ta bllokojë Maqedoninë për shkak të institucioneve jofunksionale.
Konfirmim se një skenar i tillë është i mundshëm është paralajmërimi i fundit i evropianëve drejtuar autoriteteve të Malit të Zi se do të ndalojnë negociatat për anëtarësim me këtë ish-republikë jugosllave nëse në vend nuk krijohen institucione funksionale.
Kjo vetëm tregon se në fund mund të ndodhë që Maqedonia të plotësojë edhe kërkesat bullgare, pra të përfshijë bullgarët në Kushtetutë dhe të bllokohet sërish, kësaj radhe nga Brukseli për shkak të institucioneve jofunksionale në vend.
Për këto arsye, aktorët politikë në vend duhet të mendojnë seriozisht, të lënë mënjanë gjërat që nuk kanë të bëjnë me përmbushjen e kritereve të Kopenhagës dhe të fillojnë të punojnë për ndërtimin e institucioneve funksionale dhe të një shteti funksional në përgjithësi, i cili do të jetë një shtet partner i besueshëm dhe i respektueshëm nesër në të gjitha llojet e negociatave dhe marrëveshjeve.
Është koha që menjëherë të fillojmë t’i rregullojmë gjërat në shtëpi, për të ndërtuar institucione të forta dhe të fuqishme
- Prej kohësh kam mbrojtur që gjërat duhet t’i rregullojmë në shtëpi. Është e vërtetë që humbëm shumë energji për çështje që nuk kanë lidhje me kriteret e Kopenhagës, por është e vërtetë që këtu askush nuk na pengoi të ndërtojmë institucionet në shtëpi. Duhet të fokusohemi në punët tona, ta rregullojmë vendin tonë për hir tonë – thotë Solza Gërçeva, profesoreshë universitare dhe analiste.
Ajo shton se jemi thellësisht të zhytur në një mosfunksionim total të institucioneve dhe se nesër, siç e paralajmëron Brukseli tani Malin e Zi, mund të jemi të bllokuar edhe për shkak të institucioneve të rrënuara dhe jofunksionale.
- Në vendin tonë ka një kolaps të të gjitha sistemeve, qofshin ato shëndetësore, arsimore, sociale, kulturore, infrastrukturore, energjetike, po dështojmë në të gjitha fushat. Asnjë plan, asnjë strategji. Kjo është arsyeja pse është koha që menjëherë të fillojmë të rregullojmë gjërat në shtëpi, duke ndërtuar institucione të forta dhe të fuqishme. Natyrisht, këtë nuk mund ta bëjmë brenda natës dhe për këtë kemi nevojë për shkurtime reale në sistemin politik, nuk kemi nevojë për make up- thekson Gërçeva.
Sipas saj, duhet të vijnë njerëz me njohuri politike, të cilët do të mund të krahasojnë përvojat e atyre sistemeve nga Evropa, Shtetet e Bashkuara dhe vendet e tjera të zhvilluara, që ne t’i zbatojmë në vendin tonë dhe ato modele të fillojnë të funksionojnë.
– Kur e vendos shtetin mbi themele të shëndosha, me institucione të shëndosha, çmimi yt është shumë më i lartë dhe ke vlerë më të lartë në çdo negociatë. Të gjithë duan të shohin një vend të zhvilluar, të vendosur ligjërisht, jo të korruptuar, të fuqishëm ekonomikisht, ku sundon ligji dhe jo lidhjet. Të gjithë do të duan një shtet të tillë në shoqërinë e tyre dhe çmimi i një shteti të tillë do të jetë shumë më i lartë se ky tani. Tani jemi në erë, vetëm kërkojmë lëmoshë. Nesër të gjithë mund të gjejnë një arsye për të na bllokuar nëse nuk e rregullojmë vendin tonë, por me institucione të tilla jofunksionale, ne në fakt do të bllokojmë veten. Për hir të qytetarëve tanë duhet ta rregullojmë vetë vendin tonë – thekson Gërçeva.
Drejtoresha e Institutit për Politikë Evropiane, Simonida Kacarska, konsideron se përgjegjësia për institucionet jofunksionale është ekskluzivisht e jona, sepse pavarësisht nga koha e kaluar në negociatat me Greqinë dhe Bullgarinë, askush nuk na pengoi të rregullojmë situatën në vend.
– Nëse nuk arrijmë të tregojmë rezultate në gjyqësor, thjesht nuk do të përmbushim kriteret legjitime. Ka institucione që duhet të merren me Bullgarinë, por ka institucione që duhet të merren me veten e tyre. Pyetja është nëse gjatë gjithë këtyre viteve ne i kemi shfrytëzuar negociatat me Greqinë dhe tani me Bullgarinë si justifikim për të mos i rregulluar gjërat në shtëpi – përfundon Kacarska.
Edhe bashkëbiseduesit e tjerë pajtohen se institucionet jofunksionale do të jenë pengesa jonë më e madhe në rrugën drejt BE-së, sepse nuk kanë kapacitetet e nevojshme për të zbatuar reformat e nevojshme.
- Përderisa dikush na bindi se e gjithë energjia duhet të drejtohet për zgjidhjen e çështjeve të jashtme, institucionet e brendshme ndërkohë nuk bënë asgjë, u mbushën me kuadro partiake dhe rezultatin e shohim tani. Është thuajse e sigurt që edhe nëse bëjmë një tjetër lëshim me bullgarët, Brukseli do të na bllokojë sepse nuk kemi një gjyqësor dhe prokurori funksionale, si dhe sepse jemi një vend shumë i korruptuar. Mjafton vetëm kjo për të ulur rampën – shtuan bashkëbiseduesit.
