Shkup, 20 shtator – Për veprën penale “trafikim me qenie njerëzore” gjatë vitit 2017 kanë mbetur të pazbardhura kallëzimet penale nga vitet e kaluara ndaj katër personave. Pas ngritjes së aktakuzës (akuzave dhe aktakuzave) dhe përfundimit të procedurës gjyqësore të shkallës së parë, kundër një personi është shqiptuar denim me burg, që në bazë të aktakuzës së vitit paraprak është dënuar me kusht.
Pas ankesës, Prokuroria Themelore Publike për Prokurorinë e Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit, informojnë për MIA-n, Gjykata e Apelit Shkup ka nxjerrë aktgjykim të shkallës së dytë me të cilin aktgjykimi i shkallës së parë – masë alternative dënim me kusht, respektivisht dënim me burg prej dy vjetësh, i cili nuk zbatohet nëse i akuzuari në afat prej pesë vjetësh nga vlefshmëria e aktgjykimit nuk ka kryer vepër të re, e ka ndërruar në dënim me burg për dy vjet.
Ky është vetëm një shembull se pse Prokuroria Themelore Publike për ndjekjen e krimit të organizuar dhe korrupsionit në rastet kur vepra penale është “trafikim me qenie njerëzore” është jashtëzakonisht e ndjeshme dhe asnjëherë nuk është e kënaqur me dënimin e dhënë.
“Ky konfirmim shihet edhe në faktin se prokurorët publikë parashtrojnë ankesa në gjykatën e shkallës së dytë dhe kërkojnë dënime më të larta, edhe pas dënimeve me burgim mbi 15 vjet. Pra, mund të konstatohet se caktimi i dënimeve është në juridiksionin e gjykatave, ndërsa prokuroria është vetëm palë në procedurë, vendimet i merr Prokuroria Publike për Ndjekjen e Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit”.
Departamenti Amerikan i Shtetit, në Raportin e këtij viti për Parandalimin e Trafikimit me Njerëz, rekomandon që të kryhen hetime më të rrepta, të ndiqen penalisht dhe të dënohen trafikantët e dyshuar të qenieve njerëzore dhe të mos anashkalohen zyrtarët e dyshuar për bashkëpunim. Departamenti i Shtetit rekomandon dënime më të ashpra dhe më të gjata me burg.
Sipas Prokurorisë, në lidhje me këtë krim, vendi ynë është një nga vendet e para në rajon që ka zbatuar reforma të rëndësishme ligjore për të luftuar efektivisht trafikimin e qenieve njerëzore. Ne kemi krijuar një sistem të përgjegjshëm, operacional dhe koordinues që është në përputhje me konventat dhe protokollet përkatëse ndërkombëtare. Në mënyrë që të sigurohet niveli më i lartë i përputhshmërisë me standardet ndërkombëtare dhe praktikat më të mira në këtë sferë, thonë ata, në vitet e kaluara janë ndryshuar shumë ligje.
Përkufizimi ligjor nuk është kristalizuar, është i nevojshëm sqarimi i mëtejshëm i veprave penale të përmendura
“Megjithatë, duhet të pranojmë se përkufizimi ligjor i krimit të “trafikimit të qenieve njerëzore” nuk është mjaft i kristalizuar. Bëhet fjalë për dispozitat e neneve 418-a dhe 418-d, ku rekrutimi i personave për qëllime shfrytëzimi me anë të prostitucionit cilësohet si një nga mënyrat e kryerjes së krimit, i cili përshkruhet edhe në përshkrimin e krimi – Ndërmjetësimi në kryerjen e prostitucionit nga neni 191 paragrafi 1 i Kodit Penal. Në këtë mënyrë krijohet konfuzioni fillestar në praktikë me rastin e futjes së një krimi të caktuar nën inkriminimin përkatës ligjor, gjë që vë në dyshim edhe më tej përcaktimin e kompetencës së prokurorisë, aq më tepër që sipas nenit 32 të Ligjit për Prokurorinë Publike, krimet “trafikim me qenie njerëzore” dhe “trafikim me fëmijë” janë në kompetencë të Prokurorisë Themelore Publike për Ndjekjen e Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit, ndërsa vepra penale “ndërmjetësim prostitucioni” është në kompetencë të prokurorisë bazë. Në këtë drejtim, është e nevojshme të saktësohen veprat penale të përmendura, vlerësojnë nga Prokuroria.
Lidhur me rekomandimin për dënime më të rrepta dhe më të gjata me burgim nga MPB-ja, për MIA-n deklarjnë se me uljen e dënimit të ndaluar ligjor nga tetë në pesë vjet për veprën penale “Trafikim me qenie njerëzore” nga neni 418-a paragrafi.4 i Kodit Penal të RMV (me ndryshimet e vitit 2018), nuk besohet se mund të ndikohet parandalimi nga kryerja e krimit.
“Nëse ligjvënësi parashikon një dënim minimal me burg prej katër vjetësh për çdo shtetas të vetëm që kryen formën bazë të veprës penale, atëherë në rastin kur autori i krimit është zyrtar në kryerjen e detyrës, dënimi me burgim me kusht prej pesë vitesh është i ulët, veçanërisht nëse merret parasysh se zyrtari jo vetëm duhet ta respektojë Ligjin, por edhe ta zbatojë atë”, theksojnë nga MPB-ja.
Në këtë kontekst, në lidhje me ndryshimet e ardhshme në Ligjin Penal, kërkesat nga Ministria e Brendshme synojnë ashpërsimin e dënimeve për këtë lloj krimi (përgjithësisht format themelore dhe të kualifikuara të krimit nga neni 418-a” Trafikimi i qenieve njerëzore”, si dhe neni 418-d “Trafikimi me fëmijë” – që në periudhën e kaluar ka qenë gjithashtu pjesë e rekomandimeve të GRETA-s), dhe në veçanti shtrëngimi i dënimeve kur bëhet fjalë për kryerjen e veprës penale nga paragrafi 4 i nenit 418a dhe paragrafi 6 i nenit 418 – z.
“Dënimet më të rënda, të kombinuara me aktivitete parandaluese dhe ndërgjegjësimin e publikut për dëmin dhe pasojat e kryerjes së krimeve “trafikim i qenieve njerëzore” dhe “trafikim të fëmijëve”, mund të ndikojnë pozitivisht në shtypjen e këtij fenomeni të dëmshëm shoqëror, konsiderojnë nga MPB-ja.
Raporti i vitit 2021 kundër trafikimit të personave, i lëshuar nga Departamenti Amerikan i Shtetit, tregoi se Zyra e Prokurorit të Përgjithshëm për Ndjekjen e Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit nuk kishte burime të mjaftueshme, personel dhe aftësi të menaxhimit digjital për të trajtuar të gjitha rastet nën juridiksionin e saj.
Prokuroria Themelore Publike për Ndjekjen e Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit për MIA-n thekson se nuk i komentojnë deklaratat, komentet apo raportet e institucioneve të tjera.
Të mos anashkaloni zyrtarët që dyshohen për bashkëpunim në trafikimin e qenieve njerëzore
Këtij rekomandimi nga Departamenti i Shtetit për MIA-n, Prokuroria i përgjigjet se prokuroritë publike në përputhje me kompetencat e tyre ligjore veprojnë ndaj çdo personi për të cilin ka prova nga të cilat ekzistojnë baza për dyshime apo dyshime të arsyeshme se ka kryer vepër penale pa përjashtim.
“Në rastet e deritanishme nuk është vërtetuar përfshirja e zyrtarëve në këto dy krime”, thuhet në përgjigjen me shkrim për MIA-n.
Ndryshe, Kodi Penal parashikon dënime rigoroze. Për veprën penale të “trafikimit të qenieve njerëzore” sipas nenit 418-a të Kodit Penal parashikon një dënim me burg prej së paku katër vjet dhe nëse krimi kryhet nga një zyrtar, ai do të dënohet me të paktën pesë vjet burg. Për veprën e “trafikimit të fëmije” sipas nenit 418, dënimet variojnë nga të paktën tetë ose dhjetë vjet për fëmijë që nuk kanë mbushur moshën 14 vjeç, deri në të paktën 12 vjet burg për abuzim seksuela të fëmijëve që nuk kanë mbushur moshën 14 vjeçare.
Sa i përket “anashkalimit” të zyrtarëve që dyshohet se janë bashkëpunëtorë apo autorë të veprës “trafikim me qenie njerëzore”, MPB-ja për MIA-n konfirmon se ata asnjëherë nuk kanë bërë lëshime dhe nuk do të bëjnë asnjë lëshim lidhur me parashtrimin e kallëzimeve penale në PPP dhe Prokurorinë Publike për Ndjekjen e Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit (nëse paraprakisht ka informata lidhur me këtë dhe nëse përmes hetimit të zbatuar janë siguruar prova materiale), pavarësisht se në çfarë pozite është aktualisht “personi zyrtar”.
“Nga ana tjetër, duke pasur parasysh se ky lloj krimi shfaqet çdo ditë në forma të reja dhe shtetet janë të pafuqishme në çrrënjosjen e tij, mendojmë se trajnimi i vazhdueshëm i të gjitha palëve të përfshira është i nevojshëm për të kuptuar plotësisht kompleksitetin e fenomenit të trafikimit të qenieve njerëzore. Vetëm me trajnime dhe angazhim cilësor, institucionet do të fitojnë aftësitë e nevojshme, si për identifikimin e viktimave dhe viktimave të mundshme të trafikimit të qenieve njerëzore, ashtu edhe për përpunimin e mëtejshëm të autorëve të këtij krimi. Nuk duhet harruar se këto krime janë jashtëzakonisht të rënda dhe në interes të viktimave duhet veprim serioz dhe i shpejtë që në fillim, pra identifikimi i viktimës deri në përfundimin e mbrojtjes dhe dëmshpërblimit të saj”, vlerëson Prokuroria.
Nevojitet forcimi i personelit të njësisë në luftën kundër trafikimit të qenieve njerëzore.
Sipas kompetencës së Prokurorisë Themelore Publike për ndjekjen e krimit të organizuar dhe korrupsionit, është e nevojshme të forcohet personeli i njësisë së trafikimit të qenieve njerëzore në të cilin prokurorët dhe bashkëpunëtorët profesional që veprojnë në këto raste do të specializohen për këtë lloj krimi dhe të cilëve do t’u sigurohen kushtet e nevojshme për punë dhe veprim.
Në këtë mënyrë prokurorët do të ndërgjegjësohen për një procedim më efikas dhe efektiv të këtyre rasteve, dhe nga ana tjetër, gjykata do të ndikojë efektivisht te autorët e mundshëm të këtij krimi duke shqiptuar dënime më të larta.
Kallëzim penal për trafikim të qënieve njerëzore – trafikim fëmijësh
Në një pjesë të raportit të Departamentit të Shtetit, thuhet se ka rënë numri i kallëzimeve ndaj trafikantëve të qenieve njerëzore, ndërsa Prokuroria për MIA-n përgjigjet se në vitin 2022 janë ngritur dy kallëzime penale kundër gjithsej shtatë personave. Procedurat hetimore kanë përfunduar dhe në të dyja rastet kundër gjashtë personave janë ngritur aktakuza, ndërsa ndaj një personi është ngritur propzim për aktakuzë. Rastet, siç citojnë ata, janë në proces gjyqësor.
Për veprën penale “Trafikim me fëmijë” nga neni 418 i Kodit Penal, në vitin 2022 janë ngritur katër kallëzime penale kundër 12 personave, ndër të cilët tre janë shtetas të huaj (një shtetas belg dhe dy shtetas serbë). Pas tre ankesave janë miratuar urdhra për hetim dhe prokurorët në fjalë janë duke vepruar aktivisht, ndërsa një rast për dy persona, pas ngritjes së aktakuzës, tashmë është në procedurë gjyqësore.
Në vitin 2018 është bërë një kallëzim penal ndaj katër personave të mbetur nga vitet e kaluara. Pas ngritjes së akuzave, janë shqiptuar dënime për tre persona të cilët janë dënuar me kusht. Në vitet paraprake 2019, 2020 dhe 2021 për këtë vepër nuk është ngritur asnjë kallëzim penal, por ka mbetur e pazbardhur çështja për katër persona të një periudhe të mëparshme.
Për veprën penale të “trafikimit të fëmijëve” në vitin 2017 ka pasur kallëzim të ri penal ndaj tre personave, si dhe janë proceduar penalisht gjashtë persona në hetime të papërfunduara nga viti i kaluar.
Gjatë vitit 2018 janë ngritur katër kallëzime penale ndaj 13 personave për veprën penale “Trafikim me fëmijë”, dhe njëherësh ka vazhduar procedura hetimore e një viti më parë për një person. Për dy persona kallëzimi penal kaloi në kompetencë të një prokurorie tjetër, për gjashtë persona është lëshuar urdhër për mbledhjen e provave nga një autoritet tjetër dhe është vepruar deri në fund të vitit, ndërsa ndaj gjashtë personave është dhënë urdhër për zbatimin e procedurës hetimore. Pas përfundimit të hetimeve, kundër gjashtë personave është ngritur aktakuzë, ndërsa për një person është lëshuar urdhër për ndalimin e hetimeve.
“Në vitin 2019 me aktgjykime të shkallës së parë janë dënuar me burgim, përkatësisht: një person është dënuar me 13 vjet burg, dy persona me 12 vjet, pas ankesës së prokurorisë në vitin 2019, gjykata e shkallës së dytë ka ndryshuar dënim me 17 vjet, pra 14 vjet burg; dhe një person është dënuar me 10 vjet burg, një person me 8 dhe një tjetër me 4 vjet e gjashtë muaj. Pas vendimeve të shkallës së parë, për të dyja rastet u ankimua në gjykatën më të lartë, e cila ndryshoi dënimet gjatë viteve 2019 dhe 2020, ku dënimi me burg prej 13 vitesh u rrit në 17 vjet, dy dënimet u rritën nga 12 në 14 vjet, dhe dënimin nga 4 vjet e gjashtë muaj deri në 8 vjet, njofton Prokuroria Publike.
Në vitin 2019 janë ngritur katër kallëzime penale kundër 10 personave, mes tyre një i mitur, si dhe janë proceduruar kallëzime penale ndaj gjashtë personave të një periudhe të mëparshme. Një kallëzim penal kundër dy personave është bashkuar me një rast të themeluar nga viti i kaluar. Gjashtë persona kanë qenë në procedurë para hetimore, për dy persona është refuzuar kallëzimi penal, ndërsa për një person kallëzimi është zgjidhur në mënyrë tjetër. Kallëzimet penale ndaj katër personave kanë mbetur pranë autoriteteve të tjera pas urdhrit për mbledhjen e të dhënave dhe njoftimeve të nevojshme. Gjatë vitit 2019 janë dhënë urdhra për hetim ndaj nëntë autorëve të këtij krimi. Pas përfundimit të hetimeve janë ngritur aktakuza edhe ndaj nëntë personave për të cilët rezultati i aktgjykimeve është dhënë më lart dhe është paraqitur një propozim për caktimin e sanksionit për fëmijën, pas së cilës gjykata ka caktuar dënimin me kusht prej 2 vjet burgim, që nuk do të zbatohet nëse autori për një periudhë trevjeçare nuk ka kryer vepër tjetër.
Në vitin 2020, sipas Prokurorisë, ishte në pritje një kallëzim penal për katër persona, i cili mbeti i pazgjidhur nga një vit më parë dhe nuk ka marrë zgjidhje deri në fund të vitit 2021. Pas ngritjes së akuzave nga vitet e kaluara, në vitin 2020 janë shqiptuar dënime për 12 persona të dënuar me katër vjet burgim, që me vendim të gjykatës së shkallës së dytë, pas ankesës së prokurorit publik, për një person është vërtetuar, ndërsa për tjetrin është ndryshuar nga pesë në shtatë vjet, për një person është shqiptuar dënim me burg 5 vjet e 5 muaj, për një prej 4 vjet e 3 muaj dënimi i shqiptuar me burg prej 4 vjet për dy persona është ndryshuar nga gjykata e shkallës së dytë në 5 vjet, pra 6 vjet, ndërsa një person është dënuar me 9 vjet burg, në vend të 7 vjetëve të vendosur nga gjykata e shkallës së parë, me vendim të Gjykatës së Apelit.
Për vitin 2021 është bërë një kallëzim penal ndaj tre personave dhe ka të bëjë edhe me kallëzimin e lartpërmendur. Siç e kemi përmendur tashmë, në vitin 2021 është nxjerrë një aktgjykim dhe është kthyer për rigjykim nga Gjykata e Apelit. Për kallëzimin tjetër penal, pas ngritjes së aktakuzës ndaj tre personave, dy persona janë dënuar me 15 dhe 18 vjet burg, ndaj të cilëve prokuroria ka ushtruar ankesë lidhur me sanksionin penal dhe ka kërkuar dënimin maksimal për të dy personat. Çështja u shfuqizua në vitin 2022 nga Gjykata e Apelit në Shkup dhe të njëjtat dënime me burg u shqiptuan në rigjykim. Gjatë procedurës gjyqësore, njëri nga të akuzuarit ka ndërruar jetë./Zhurnal.mk
