A do të mjaftojnë të rejat e fundit shkencore për të rrëzuar mitin se gjoja hipnoza është magji?
Dita e ditës hipnoza po përdoret si mjet trajtimi mjekësor, për dhimbjen, ankthin, PTSD dhe një sërë gjërash tjera.
Kur David Spiegel-in e lajmëruan se një paciente po e priste, ai nuk pati nevojë të pyeste për numrin e dhomës. Ai mund ta dëgjonte atë duke gulçuar që nga gjysma e korridorit.
Kur hyri në dhomën e pacientit, ai pa një vajzë 16-vjeçare me flokë të kuqe, e ulur në shtrat, në mes të një ataku astme. Në krah të saj, nëna e saj po qante. Ishte hera e tretë që vajza shtrohej në spital për astmë brenda tre mujash.
Në vitin 1970, Spiegel ishte student i mjekësisë në Spitalin e Fëmijëve të Bostonit në Massachusetts, ShBA. Si pjesë e trajnimit të tij, ai po ndiqte një klasë për hipnozën klinike.
Ekipi mjekësor i pacientes së re me astmë tashmë ishte përpjekur të zgjeronte rrugët e saj të frymëmarrjes me injeksione adrenaline. Edhe pas dy tentativave, sulmi astmik i vajzës nuk po zbehej. Spiegel nuk dinte çfarë të bënte tjetër. “A doni të mësoni një ushtrim frymëmarrjeje?” e pyeti ai.
Ajo tundi kokën dhe kështu Spiegel hipnotizoi pacientin e tij të parë. Pasi vajza kishte hyrë në gjendjen e ekstazës, karakteristikë e hipnozës, Spiegel ishte gati të bënte një sugjerim – “përbërësi aktiv” i trajtimit hipnotik, zakonisht një deklaratë e formuluar me kujdes që do të prodhonte një përgjigje të pavullnetshme. Por derisa vajza u ul në shtrat, e qetë dhe e përqendruar, Spiegel pyeti veten se çfarë sugjerimi duhet të bënte. Ata ende nuk kishin mësuar për astmën në klasën e tij të hipnozës.
“Kështu që unë dola me diçka”, tha Spiegel, teksa kujton rastin. “Unë thashë: “Çdo frymë që merrni do të jetë pak më e thellë dhe pak më e lehtë”.
Improvizimi funksionoi. Brenda pesë minutave, pacientja kishte pushuar së gulçuari dhe ishte e shtrirë në shtratin e saj, duke marrë frymë rehat. Nëna e saj nuk po qante më.
Ishte një takim formues për mjekun dhe pacientin. Vajza u rrit për t’u trajnuar si terapiste respiratore, ndërsa Spiegel filloi një karrierë në hipnozë klinike. Gjatë 50 viteve të ardhshme, ai do të vazhdonte të themelonte Qendrën për Mjekësi Integruese në Universitetin e Stanfordit dhe, sipas llogaritjeve të tij, të hipnotizonte më shumë se 7000 pacientë.
Në shikim të parë, hipnoza duket si një nga ato fenomenet psikologjike që thjesht nuk mund të funksionojë. Ajo që e bën atë kaq interesante është se e bën shpesh. Hyrja në një gjendje hipnotike, përqendrimi me vëmendje dhe dëgjimi i një sugjerimi është, për shumë njerëz, i mjaftueshëm për ta bërë atë sugjerim realitet.
Kur një personi të hipnotizuar i thuhet se krahu i tij do të fillojë të lëvizë vetëvetiu, kjo do të ndodhë. Kur të ‘dëgjojnë’ gishtat e tyre të ndërthurur do të jetë e pamundur të ndahen, do të ndihen sikur gishtat i janë ngjitur me ngjitës. Dhe kur u thuhet se nuk do ta njohin veten në një pasqyrë, ata do të shohin një të panjohur – paksa të njohur që imiton lëvizjet e tyre përmes një xhami.
Nëse sugjerimi është se dhimbja kronike do të ulet, ose se ankthi gradualisht do të bie, hipnoza bëhet një mjet i vlefshëm terapeutik. Një numër në rritje provash sugjerojnë se hipnoza është efektive për shumë njerëz që përjetojnë dhimbje, ankth, PTSD, një lindje stresuese, sindromën e zorrës së irrituar dhe ankesa të tjera. Për disa nga këto kushte, hipnoza konkurron trajtimet standarde për sa i përket kostos, efikasitetit dhe efekteve anësore.
Por pavarësisht dekadave të kërkimit mbi vlerën e saj terapeutike dhe një kuptim në rritje të mekanizmit të saj në tru, përvetësimi i hipnozës klinike ka qenë jashtëzakonisht i ngadaltë. Pjesa më e madhe është për shkak të keqkuptimit të zakonshëm gjoja se hipnoza është pak më shumë se një mashtrim i një magjistari skenik.
“Hipnoza është ende e lyer me penelin e të qenit fenomen i çuditshëm”, thotë Spiegel. “Njerëzit ose thonë se është e padobishme ose e rrezikshme, dhe asgjë tjetër. Të dyja janë të gabuara.”
Fillimet mesmerike
Praktikat që të kujtojnë hipnozën kanë ekzistuar në shumë kultura në mbarë botën për shekuj me radhë. Nga ekstaza në praktikat tradicionale të shërimit në Afrikën e Jugut, te shamanizmi i Siberisë, Koresë dhe Japonisë, te mjekësia vendase e Amerikës së Veriut, shumë praktika prekin aftësinë e trupit për të hyrë në një gjendje të ngjashme me hipnozën.
Duke u nisur pak më vonë në Evropë dhe Amerikën e Veriut, origjina e versionit të hipnozës në botën perëndimore daton në fund të shekullit të 18-të. Në vitin 1775, mjeku gjerman Franz Mesmer popullarizoi teorinë e magnetizmit të kafshëve. Mesmer besonte se një lëng i padukshëm magnetik rridhte në të gjithë trupin e njeriut, duke ndikuar në shëndetin dhe sjelljen tonë.
Mesmer i vuri detyrë vetes së tij të manipulonte këtë lëng, duke rafinuar kështu një teknikë që u bë e njohur si “mesmerizëm”. Duke ushtruar si mjek në Perandorinë e Hapsburgëve dhe më vonë në Paris, ai zbuloi se kur mbante shikimin e një pacienti dhe përqendrohej me vëmendje tek ai, ndonjëherë duke bërë lëvizje të tilla si kalimi i dorës nga supi poshtë krahut, ai arrinte rezultate terapeutike. Ai shpejt u bë i famshëm për shpikjen e tij, dhe i çuditshëm me të – në Paris sallonet e tij ishin “të turbullta dhe sugjestive, me perde të tërhequra, qilima të trashë dhe dekorime astrologjike të mureve”, shkruan Jessica Riskin, profesoreshë e asociuar e historisë në Universitetin Stanford. “Vetë Mesmeri ishte veshur në mënyrë mbresëlënëse me një fustan ngjyrë jargavani”.
Pavarësisht nga popullariteti i Mesmerit, magnetizmi i kafshëve shpejt doli nga moda, por fenomeni që Mesmer kishte eksploruar fitoi të tërheqte vëmendje në shekullin e 19-të, duke u quajtur me një emër të ri: hipnozë.
Një varg mjekësh të shquar zhvilluan teori të njëpasnjëshme rreth natyrës së saj – duke e distancuar hipnozën nga origjina e saj magjepsëse. Më e famshmja, figura themeluese e psikoterapisë perëndimore, Sigmund Freud, bëri disa nga analizat e tij më të njohura bazuar në raportet e rasteve të pacientëve si “Anna O” (Bertha Pappenheim, një feministe austriako-hebreje), e cila u trajtua me hipnozë gjatë viteve 1880-82. Frojdi më vonë u largua nga hipnoza në favor të teknikës së tij të “asociacionit të lirë”, por jo përpara se terapia hipnotike të kishte formuar themelet e psikoterapisë perëndimore.
Ashtu siç mjekët po eksploronin potencialin terapeutik të hipnozës, ajo po zhvillonte gjithashtu një reputacion të çuditshëm në skenë. Hipnotizuesit famëkeq të njohur vizituan Evropën, duke sugjeruar që pjesëmarrësit e tyre të imitojnë një pulë, të bëhen të ngurtë si një dërrasë ose të dëshmojnë një shfaqje të Virgjëreshës Mari.
Debati publik rreth hipnozës u ndez gjatë viteve 1880, derisa disa vende filluan të miratonin ligje për të rregulluar përdorimin e saj. Shqetësimi për efektet e perceptuara me ndikim të gjerë të hipnozës arriti pikën më të lartë me afrimin e fundit të shekullit.
Në shtator 1894, 22-vjeçarja Ella Salamon vdiq pasi një okultist e hipnotizoi atë në një kështjellë të largët hungareze. Historia e saj ngjalli dyshimet për komunitetin mjekësor dhe shtypin popullor në Evropë dhe Amerikën e Veriut.
Tre muaj më vonë në Gjermani, baronesha Hedwig von Zedlitz und Neukirch, duke kërkuar trajtim për dhimbjet e stomakut dhe dhimbjet e kokës, takoi një “shërues magnetik” të quajtur Czesław Czyński. Ai dyshohet se përdori hipnozë për të joshur baroneshën gjatë një sërë seancash, duke kulmuar në një martesë të rreme që shkaktoi shqetësim në mesin e aristokracisë gjermane. (Baronesha tha për shumë muaj se ajo ishte vërtet e dashuruar me Czyński-n, i cili kishte sy tërheqës, flokë të bukura dhe dhëmbë të bardhë). Në të njëjtin vit, hipnotizuesi imagjinar Svengali lindi në romanin më të shitur Trilby, nga George du Maurier.
Publiku e ‘gallbëroi’ librin së bashku me raportet e lajmeve të çështjes Czyński, të cilat thuhej se kishin paralele të çuditshme.
Skandale si këto nxitën përpjekjet e mjekëve për t’u distancuar nga hipnotizuesit dhe okultistët e skenës. Shumë mjekë argumentuan se hipnoza nuk duhet të kryhet fare nga praktikuesit laikë.
Mbi një shekull më vonë, ky tension mbeti ende i pazgjidhur. Shumë nga studiuesit akademikë dhe praktikuesit klinikë pohojnë se hipnotizmi laik është i rrezikshëm dhe se pikërisht reputacioni i tij ka penguar përhapjen më të gjerë të hipnozës në mjekësi.
Por me një literaturë në rritje mbi efikasitetin e saj klinik dhe njohuri të reja në mekanizmin e tij në tru, studiuesit dhe klinicistët po punojnë shumë për të ‘rehabilituar’ hipnozën.
Trashëgimia e eksperimenteve të çuditshme të Mesmer-it është një grup kërkimesh kaleidoskopike – nga eksperimentet e mesit të shekullit të 20-të që përzienin hipnotizmin, acidin e koncentruar dhe gjarpërinjtë, deri te studimet e publikuara në revistat kryesore mjekësore mbi hipnozën si mjet i fuqishëm për lehtësimin e dhimbjeve pa ilaçe.
Përgjigje e pavullnetshme
vendosur në majë të divanit gri në zyrën e Terhunes është një jastëk i madh, i pozicionuar sikur të ishte gati për të mbështetur kokën e dikujt që ndihej papritmas i përgjumur. Kjo dhe një kuti e zezë,e thjeshtë, diçka si një kuti këpucësh me përmasa të mëdha, janë të vetmet sende në dhomë që e dallojnë atë nga zyrat e panumërta të akademikëve të tjerë në kampusin e Londrës jugore të Universitetit Goldsmith. Këtu, Terhune hulumton shumë aspekte të ndërgjegjes, nga hipnoza te metakognizimi, dhe këto janë provat e tij eksperimentale.
Pasi merr pëlqimin për të kryer disa teste bazë për të parë se sa i hipnotizueshëm jam, Terhune shkarravit një pikë të vogël në një dërrasë të bardhë përballë divanit, të cilin e quan “objektivi” dhe më fton të përqendrohem në të. Ai fillon të lexojë nga një skenar me një zë të ngadaltë dhe të qëndrueshëm:
“Unë jam gati t’ju ndihmoj të relaksoheni dhe ndërkohë më lejoni t’ju jap një sërë udhëzimesh që do t’ju ndihmojnë të hyni gradualisht në një gjendje hipnozë. Vazhdoni të përqendroheni nga afër në objektiv. Ju lutemi shikoni objektivin. Dhe derisa shikoni, vazhdoni të dëgjoni fjalët e mia me vëmendje. Mund të hipnotizoheni nëse jeni të gatshëm të bëni atë që ju kërkoj dhe nëse përqendroheni në objektivin dhe atë që them … “
Pas disa minutash më mbyllen sytë dhe ndihem i qetë. Të relaksuar në mënyrë të pazakontë. E vërej fillimisht në fytyrën time, ndërsa buzëqeshja ime e zakonshme shoqërore rrëshqet. Pastaj ndjej se tensioni në shpatullat e mia më lehtësohet dhe ato bien pak më larg nga veshët e mi. Mbështetem në jastëkun pas kokës.
Jam i qetë, por jam ende i vetëdijshëm për atë që po ndodh dhe mendja ime nuk është plotësisht e zbrazët. Mendime të herëpashershme më hyjnë e dalin nga koka (“Pra, jam vërtet i hipnotizuar tani? A mund të largohem prej saj nëse do të doja?”, “E ndjej zemrën time duke rrahur, a jam shumë i shqetësuar që kjo të funksionojë?”, “Sa e çuditshme do të ndihet kjo? A do të jem në gjendje ta kontrolloj?”). Mundohem të mos i ‘ndjek’ mendimet përreth. Terhune më kujton të fokusohem vetëm te zëri i tij dhe ndërprerjet mendore pakësohen.
“Ajo që unë do të doja të bënit për të filluar është të mbani krahun në lartësinë e shpatullës,” thotë Terhune.
Pres që krahu im të fillojë të lëvizë vetë, por ai qëndron i palëvizshëm pranë meje. Ndjej menjëherë një grimcë zhgënjimi (“Oh jo, a jam plotësisht i pahipnotizuar?”). Terhune bën një pauzë dhe më pas vazhdon me një zë të qetë e të durueshëm: “Ky nuk është ende një sugjerim, mos u shqetësoni, thjesht mundohu ta mbani krahun drejt para jush, ashtu siç bëni zakonisht.” (“Oh mirë, kështu që më lejohet ta bëj me qëllim.”) Unë zgjas vullnetarisht krahun tim. “Ja ku shkoni,” thotë ai.
Tani vjen sugjerimi i vërtetë.
“Dua që t’i kushtoni shumë vëmendje dorës suaj – si ndihet, çfarë po ndodh në të. Vini re nëse dora juaj është pak e mpirë apo keni ndjesi shpimi gjilpërash. Përpjekja e lehtë që duhet për të mos përkulur kyçin tuaj. Kushtojini shumë vëmendje dorës tuaj. Unë dua që ju të imagjinoni sikur po mbani diçka shumë të rëndë në dorë, për shembull një libër të rëndë. Diçka shumë, shumë e rëndë. Mbajeni librin në dorë. Tani dora dhe krahu juaj ndihen shumë të rëndë me pesha e librit po shtypet”.
Nga hiçi, ja ku është në dorën time. Sytë ende të mbyllur, mrekullohem me peshën e tij. Ndihem sikur ka vërtet një vëllim të konsiderueshëm në dorën time të shtrirë – e vetmja mënyrë që mund të them se nuk është një libër i vërtetë është se nuk mund ta ndjej prekjen e kopertinës së tij në pëllëmbën time.
“Derisa rëndohet gjithnjë e më shumë, krahu juaj lëviz poshtë gjithnjë e më shumë, duke u rëndë, më i rëndë, më i rëndë, më i rëndë, dora juaj zbret poshtë, poshtë, deri në fund…”
Dhe e bën. Terhune vështirë se ka kohë të përfundojë sugjerimin para se dora ime të godasë divanin. Nga drejtimi i tavolinës së tij, dëgjoj gërvishtjen e lapsit në letër. Ndihem ende i qetë dhe i relaksuar, por diku në kokën time një zë i vogël më thotë: “Uau!”
Pastaj një test tjetër – Terhune më thotë të mbaj krahun drejt përpara. “Këtë herë ajo që dua të bëni është të mendoni që krahu juaj të bëhet tepër i ngurtë,” thotë ai.
Dhe sikur bërryli im të jetë prej druri të thatë e të copëtuar. Ndjesia nuk është aq e fortë sa libri i rëndë, por sigurisht që ka një rezistencë atje ndërsa përpiqem të përkulem në bërryl. Pas një çasti, unë jam në gjendje ta kaloj atë dhe ndjesia lehtësohet. Por është një përpjekje.
Pastaj disa teste të tjera – Terhune më sugjeron të bie në gjumë dhe të shoh një ëndërr për hipnozën. Ndihem i përgjumur dhe jam i vetëdijshëm për imazhet kalimtare. Për një moment shfaqet një Terrier i bardhë skocez duke luajtur në një fushë të gjelbër – por kjo nuk është një ëndërr e plotë, më shumë si momentet pak para gjumit kur mendja juaj fillon të endet. Dhe çfarë lidhje kanë qentë Scottie me hipnozën, nuk e kam idenë.
Më pas Terhune më thotë se po e vendos melodinë Jingle Bells, në fillim me volum shumë të ulët dhe më pas do ta ndezë gradualisht. Nuk dëgjoj gjë tjetër veç shushurimës së pemëve në erën përtej dritares.
Përfundojmë me dy teste të tjera. Së pari, unë i mbaj duart si të mbaja një top futbolli në gjatësinë e krahëve. Terhune sugjeron që duart e mia po më largohen nga një forcë e parezistueshme. Ndjesia është paksa si eksperimenti me topin e padukshëm, por më i fortë.
Këtë herë jam kurioz të shoh se çfarë do të ndodhë nëse e shtyj pak. Përpiqem paraprakisht t’i bashkoj pëllëmbët, por sugjerimi është i vështirë për t’i rezistuar. Në pak sekonda, krahët e mi janë të shtrirë aq gjerë sa mund të shkojnë.
Në provën e fundit, Terhune sugjeron se krahu im i majtë bëhet jashtëzakonisht i rëndë dhe duhet të përpiqem të heq dorën e majtë nga prehri. Është po aq e vështirë sa kur u përpoqa të përkulem në bërryl – punë e vështirë, por arrij ta ngre dorën disa centimetra. Testet e mia mbaruan, Terhune numëron ngadalë nga 20 në zero për të më ‘hequr’ nga hipnoza. Në pesë hapa sytë. Ndihem pak i trullosur, sikur kam fjetur dhe jam zgjuar shumë shpejt.
Truri i hipnotizuar
Testi i famshëm Stroop ofron disa prova të dobishme. Ky test mat se sa e vështirë e kanë njerëzit të identifikojnë ngjyrën me të cilën është shkruar një fjalë kur ajo fjalë është emri i një ngjyre tjetër. Për shembull, imagjinoni fjalën “e kuqe” të shkruar me bojë blu. Njerëzve u duhet më shumë kohë për të thënë se boja është blu sesa kur boja është ngjyra përkatëse e kuqe (Ju mund ta bëni testin për veten tuaj këtu.)
Kur pjesëmarrësve të hipnotizuar iu tha se nuk ishin më në gjendje të lexonin, shkronjat u bënë forma të pakuptimta – dhe kështu ata u bënë më të shpejtë në identifikimin e ngjyrës së fjalëve që nuk përputheshin, sepse nuk shpërqendroheshin më nga fjalët në faqe.
Duket gjithashtu se ka dallime në aktivitetin e trurit kur dikujt i kërkohet ta “falsifikojë”, krahasuar me atë kur ata po përjetojnë një përgjigje të pavullnetshme.
Në një eksperiment të vogël, studiuesit studiuan 12 pjesëmarrës të shëndetshëm në një skaner tomografie me emetim pozitroni (PET), për të matur aktivitetin metabolik në pjesë të trurit. Në një grup testesh, atyre iu dha udhëzimi për të falsifikuar pamundësinë për të lëvizur këmbën. Në një grup tjetër testesh, të njëjtët njerëz u hipnotizuan dhe iu dha sugjerimi se këmba e tyre ishte e paralizuar. Studimet e imazhit të trurit treguan se zona të veçanta të trurit u aktivizuan në secilën prej dy kushteve.
Një studim i mëvonshëm u zgjerua në të njëjtën pyetje mbi hipnotizimin kundër mashtrimit, këtë herë duke përdorur një skaner MRI, i cili jep më shumë detaje kur shikon indet e buta. Këtë herë, studiuesit panë që korteksi motorik – pjesë e trurit që kontrollon lëvizjet e trupit – tregoi aktivitet te pacientët nën hipnozë. Kjo sugjeron që njerëzit e hipnotizuar me të vërtetë po përgatiteshin të përpiqeshin të lëviznin gjymtyrët e tyre, pavarësisht se nuk arritën më shumë lëvizje sesa grupi që rrejonte paralizën e gjymtyrëve.
Pra, a ka ndonjë shenjë dalluese të trurit të hipnotizuar që mund të shpjegojë ndjesinë dhe përvojat e veçanta të një përgjigjeje hipnotike? Është një fushë kërkimore në zhvillim, por ka disa kandidatë.
Një pjesë e historisë mund të gjendet në rrjetin e spikatur të trurit, thotë Spiegel. Ky rrjet na ndihmon të identifikojmë se cilat aspekte të mjedisit tonë ia vlen t’i kushtojmë vëmendje – duke shoshitur informacionin përkatës nga një pjesë e të dhënave shqisore me të cilat truri ynë përmbytet çdo sekondë të ditës.
Në një eksperiment, ai dhe kolegët e tij hipnotizuan si “lartësitë” dhe “të ulëtat” ndërsa skanonin trurin e tyre. Rritjet kishin ulur aktivitetin në rrjetin e spikatur gjatë hipnozës. “Kur kjo ndodh, ju jeni më pak të shqetësuar se çfarë tjetër mund të ndodhë”, thotë Spiegel. “Kjo ju lejon të shkëputeni nga pjesa tjetër e botës.”
Kjo mund të shpjegojë një farë mënyre ndjenjën e fokusit intensiv gjatë hipnozës, por ç’të themi për ndjesinë e çuditshme që trupi juaj po i bën gjërat vetë?
Provat më të mira tregojnë për rrjetin e modalitetit të paracaktuar të trurit, thotë Terhune, një grup rajonesh të trurit që janë më aktive kur jemi në pushim. “Besohet se është i përfshirë në mënyrë integrale në mendimin e lidhur me veten – ëndërrim me sy, bredhje në mendje e kështu me radhë,” thotë Terhune.
Një pjesë e këtij rrjeti në veçanti – korteksi para-frontal medial anterior – mendohet se luan një rol vendimtar në hipnozë. “Ky rajon duket se është i përfshirë në përpunimin e vetë-lidhur, metakognicionin [të menduarit për të menduarit] dhe aftësinë për të kontrolluar mendimet tuaja,” thotë Terhune. “Këto janë procese që mund të dobësohen në përgjigje të induksionit hipnotik.”
Me aktivitet të dëmtuar përkohësisht në rrjetin e nyjeve të paracaktuar, mund të bëhet më e vështirë të mendosh për veten si një agjent i ndërgjegjshëm. Kjo mund të jetë në rrënjë të ndjesisë së jashtëzakonshme se ju nuk jeni plotësisht autonom mbi trupin tuaj.
Rëndësia e kësaj pjese të rrjetit të modalitetit të paracaktuar në hipnozë është gjetur në shumë studime, por Terhune shton një shënim kujdesi: “Ndonjëherë ne nuk e dimë se cili është përbërësi shkakësor.” Për shembull, korteksi medial para-frontal është gjithashtu i përfshirë në nxjerrjen e konkluzioneve në lidhje me gjendjet mendore të njerëzve të tjerë. Mund të ndodhë që ndërkohë që jeni duke u hipnotizuar, ju ndodh gjithashtu të mendoni për eksperimentuesin dhe atë që ai po mendon. “Por kjo është linja më e mirë e provave,” përmbledh Terhune. “Është një reduktim në përpunimin dhe metanjohjen e lidhur me veten”.
Përdorimi dhe shpërdorimi
Është natë, me trafik që kalon përgjatë një rruge të ngarkuar të Londrës Veriore jashtë një dyqani qoshe. Brenda, shitësi po lëviz disa sende kur hyn një i ri me pamje të sigurt, i veshur me një bluzë gri, një xhaketë të errët dhe xhinse. I afrohet dyqanxhiut dhe e prek në krah. Nga pamjet e grimcuara të CCTV, disa gjëra të çuditshme ndodhin më pas. Tregtari qëndron i rrënjosur në vend, dukej se ka hyrë në një ekstazë. Burri prek gjoksin dhe shpatullën e burrit dhe më pas kalon nëpër xhepat e tij. Tregtari qëndron pranë, duke mos e vënë re. Vetëm kur hajduti largohet, shitësi duket se e kupton se është grabitur.
“Si shkencëtar, këto raste janë të vështira për t’u interpretuar sepse ne nuk i dimë rrethanat e plota,” thotë Terhune. “A mund të përdorësh shpërqendrimin për të kryer një krim? Sigurisht. A mund ta vendosësh dikë në ekstazë dhe ta grabisësh apo ta sulmosh? Është shumë e vështirë të thuash dhe është shumë e ndërlikuar.”
Grabitja e Londrës Veriore është vetëm një nga një listë e gjatë dhe në disa raste pikëlluese e krimeve, shumë prej tyre përfshijnë abuzim seksual të pacientëve femra nga hipnotizues mashtrues, shpesh duke shfrytëzuar një çekuilibër pushteti midis dhunuesit dhe viktimës.
“Këto janë padyshim të neveritshme dhe të tmerrshme,” thotë Terhune. “Këto raste janë të vështira sepse ato tashmë po ndodhin në një dinamikë të pazakontë fuqie me një ekspert ose profesionist që dikush ka të ngjarë t’i besojë.
“Sado të tmerrshme që janë këto ngjarje, ato ndodhin në shumë situata me marrëdhënie diferenciale të fuqisë, të tilla si trajnerë, mësues ose profesionistë mjekësorë.”
Përveç dinamikës së fuqisë, ka edhe faktorë të tjerë që është e vështirë të ndahen, thotë Barnier, të tilla si perceptimet ose stereotipet rreth hipnozës që njerëzit mund të mbajnë (si p.sh., “Në hipnozë unë humbas kontrollin”). Duke pasur parasysh këtë nyje faktorësh, “nuk është e qartë se vetë hipnoza është agjenti i cenueshmërisë kundrejt kontekstit më të gjerë”, thotë Barnier.
E gjithë kjo ngre pyetjen, si mundet dikush që kërkon hipnozë të marrë masa paraprake për t’u siguruar që trajtimi i tyre të jetë sa më i sigurt? Ai zbret në një rregull të artë: “Nëse dikush nuk mund t’ju trajtojë pa hipnozë, ai nuk duhet t’ju trajtojë me hipnozë”, thotë Barnier.
Çdo klinicist dhe studiues që kontaktova për këtë histori, duke përfshirë Hilary Walker, shefe ekzekutive e Shoqatës Britanike të Hipnozës Klinike dhe Akademike, dhe Joe Tramontana, presidenti i zgjedhur i Shoqatës Amerikane të Hipnozës Klinike, ranë dakord me këtë qasje.
Kolegji Mbretëror i Psikiatrit në Mbretërinë e Bashkuar rekomandon gjithashtu kontrollimin e kualifikimeve të një terapisti: “Hipnoterapia duhet të kryhet vetëm nga profesionistë të kualifikuar shëndetësorë të cilët janë përgjegjës para një organi profesional”, shkruan kolegji në faqen e tij të internetit. “Për shembull, ata duhet të jenë një mjek, psikolog, infermiere, terapist profesional ose fizioterapist.”
Një arsye pse kjo ka rëndësi është sepse në shumë vende, përfshirë Britaninë e Madhe dhe Australinë, nuk ka asnjë organ zyrtar që rregullon hipnotizimin laik. “Në Australi, do të gjeni njerëz që kanë shkuar në kurse fundjave ose gjashtë muaj në një akademi për hipnozë,” thotë Barnier. Dhe nëse diçka shkon keq pas trajtimit? “Nuk ka asnjë agjenci profesionale ku mund të shkoni dhe të ankoheni.”
Në disa vende, kolegjet e hipnoterapisë mund të zgjedhin të lidhen me një organizatë që regjistron hipnoterapistët laikë – në MB, për shembull, ekziston Këshilli i Standardeve të Hipnoterapisë së Përgjithshme (GHSC). Por, siç më thotë këshilli, asnjë nga këto organizata nuk mund të pretendojë se është organ zyrtar rregullator, sepse “hipnoterapist” dhe “hipnotizues” nuk janë tituj të mbrojtur ashtu siç janë “mjek” dhe “fizioterapist”.
GHSC, për shembull, u kërkon hipnoterapistëve që regjistrohen në regjistrin e saj të respektojnë një kod etike dhe drejton një procedurë ankesash të hapur për pacientët e anëtarëve të saj të regjistruar.
“Megjithatë, për shkak se hipnoterapia nuk i nënshtrohet rregullores ligjore, as ne dhe asnjë nga organizatat e tjera [të cilat regjistrojnë hipnotizuesit laikë] nuk mund të parandalojnë një praktikues që është hequr nga regjistrimi që të vazhdojë të praktikojë në mënyrë të pavarur,” thotë një zëdhënës i këshillit.
Mesazhi i marrjes në shtëpi nga klinicistët dhe organet profesionale me të cilat fola mbetet për t’u siguruar që çdo person nga i cili kërkoni trajtim të ketë kualifikimet e duhura shëndetësore. Dhe, nëse vuani nga një ankesë shëndetësore, duhet të konsultoheni me mjekun tuaj të përgjithshëm.
