Shkup, 22 shtator – Braktisja e modelit zgjedhor me gjashtë njësi zgjedhore dhe futja e modelit të vendit me një njësi zgjedhore me lista të hapura duket se është zgjidhja më e mirë për të dalë nga kriza politike dhe për t’i dhënë fund sistemit të “ndërrimit të pushtetit partiak”. Në bllokun votues maqedonas dhe shqiptarë, transmeton Zhurnal.
Kjo kërkesë për një njësi zgjedhore është e pranishme prej vitesh, por përveç angazhimit që më në fund duhet bërë diçka për këtë plan, në praktikë asgjë nuk ka marrë jetë. Për ato arsye, ne nuk kemi një kuvend funksional, por më shumë i ngjan një tregu, ku tregtohen lirisht interesat shtetërore. Kjo gjithashtu çon në një bllokim të demokracisë, sepse legjislativi nuk pasqyron realisht vullnetin e popullit dhe as forcën reale të partive.
Nga ana tjetër, nëse futet një njësi zgjedhore dhe lista të hapura, do të mund të gjenden në parlament kandidatët që do të marrin më shumë vota, dhe jo si më parë, kur deputetët janë në pozicion më të mirë në listën e votimit, më së shumti sepse kanë lidhje të mira me liderin partiak. Gjithashtu, me listat e hapura, qytetarët do të kenë lirinë e zgjedhjes kur votojnë, sepse do të vlerësohet personi, jo vetëm partia.
Parimi i “rotullimit në të njëjtin rreth vicioz” demotivon votuesit
Partitë e vogla herë pas here ngrenë zërin dhe kërcënojnë se do të largohen nga koalicioni nëse nuk votohet një njësi zgjedhore, por shumë shpejt heshtin dhe nuk zbatojnë kërcënimet e paralajmëruara. Nga ana tjetër, partitë e mëdha, deklarativisht nuk kanë asgjë kundër një njësie të vetme zgjedhore dhe e deklarojnë publikisht, por në praktikë ky model nuk u shkon fare, sepse do të humbnin një numër të madh të deputetëve që ata kanë tani, dhe kështu edhe pushtetin e tyre dhe kontrollin kur janë në pushtet.
Rregullimi aktual i partive sipas parimit të thënies së vjetër “Zbrit Kurto që të ngjitet Murto” definitivisht i pengon njerëzit nga zgjedhjet dhe rezultatet tregojnë një rënie shqetësuese të pjesëmarrjes në çdo cikël zgjedhor. Mund të çojë në një precedent të rrezikshëm, i cili është një kërcënim për demokracinë, domethënë, pushteti merret me një numër jashtëzakonisht të vogël votash, që në asnjë rast nuk do të jetë pasqyrë e vullnetit të shumicës së qytetarëve. E thënë thjesht, ajo që po ndodh në skenën politike maqedonase nuk është ndonjë demokraci, por partiokraci klasike, kleptokraci dhe idiokraci.
Dhe hulumtimi i fundit i Institutit për Politikë Evropiane vetëm sa konfirmon atë që po bëhet gjithnjë e më evidente, se qytetarët nuk janë të kënaqur me reformat zgjedhore të deritanishme dhe me shumicën prej tyre, pra në shkallën nga 0 deri në 10, modeli i njësisë mori notën 7.5, e cila lejon më shumë deputetë për partitë më të vogla. Gjithashtu, anketa sinjalizon se qytetarët janë më së shumti për vendosjen e listave të hapura. Në një shkallë nga 1 deri në 10, qytetarët japin notën 8 për opsionin që votuesit duhet të jenë në gjendje të zgjedhin për të votuar për një kandidat të caktuar nga lista e kandidatëve të propozuar. Pothuajse po aq shumë pajtohen se listat e hapura mund të çojnë në konkurrencë ndërmjet kandidatëve nga e njëjta parti politike, transmeton Zhurnal.
- Dëgjojmë shpesh fjalinë se ka nevojë për një njësi zgjedhore, por dilema që ekziston tek ekspertët është nëse kjo pritshmëri për një njësi zgjedhore është për shkak të argumenteve që do të ishin në mbështetje të një njësie zgjedhore, apo për shkak të pakënaqësisë me momentin aktual zgjedhor në përgjithësi – thotë Simonida Kacarska, drejtoreshë e Institutit për Politikë Evropiane.
Bipartizimi në tapetë
Partitë më të vogla presin që kërkesa e tyre për një njësi zgjedhore më në fund do të realizohet, ndonëse ende ka përpjekje për të zgjatur i gjithë procesi, sidomos nga BDI.
- Synimi është t’i jepet fund këtij bipartizimi. Në Kodin Zgjedhor krijuan një avantazh sistemik për katër parti, dy opozitare dhe dy nga pozita. Në çdo rast, ne duam ta çmontojmë këtë mënyrë qeverisjeje njëpartiake. Domethënë, vetëm BDI ka qenë konstante këto 20 vite, dhe LSDM dhe VMRO-DPMNE po ndryshojnë, ndërsa gjendja në vend nuk po përmirësohet. Sipas të gjitha parametrave jemi në fund – thotë kryetari i Bashkimit Demokratik, Pavle Trajanov.
Sipas tij, nuk është vonë që të bëhen ndryshimet e nevojshme zgjedhore dhe Maqedonia të jetë një njësi zgjedhore në zgjedhjet e ardhshme.
- Po u bëjmë presion disa deputetëve që me çdo kusht të miratojnë kodin zgjedhor. Është një shans që partitë e vogla të shkojnë në zgjedhje të pavarura dhe të mos grupohen në ndonjë koalicion më të madh. Gjërat duhet të ndryshojnë. Sondazhet tregojnë se 65-70 për qind e qytetarëve mbështesin një zonë zgjedhore. Ne kemi gjithashtu mundësinë të kushtëzojmë nëse dikush do të vazhdojë të përpiqet ta vonojë këtë proces, por kjo do të varet nga sa do të arrijmë ne si parti më të vogla të qëndrojmë së bashku. Nëse vazhdojmë të veprojmë së bashku, gjasat që kërkesat tona të miratohen janë shumë më të mëdha – konsideron Trajanov.
Ai sqaron se ligji ka qenë në procedurë parlamentare që nga viti i kaluar në mars, është vënë në rend dite në maj dhe e gjithë kjo është zvarritur sepse ka rezistencë nga kryesia e BDI-së, por edhe nga LSDM-ja.
- Vjeshtën e kaluar kemi pasur një seancë komisioni dhe është dashur të mbahet seanca plenare në qershor, por për shkak të “propozimit francez” është shtyrë për momentin, për në shtator. Ka njoftime se do të ketë seancë dhe do të diskutohet projektligji. Nuk është vonë, ka kohë dhe ka deputetë që mbështesin, edhe VMRO-DPMNE mbështet, LSDM mbështet publikisht, BDI pranon të kalojë fazën e parë të seancës plenare, pastaj të bëhet një diskutim publik dhe të shohim çfarë komentesh dhe sugjerimesh. kanë , ka gjasa që ose të refuzohet propozimi ose të kërkohet një lloj pragu zgjedhor. Do të kërkojmë që të jetë pa prag elektoral, por do të shohim si do të shkojnë gjërat. Është me rëndësi që të ketë marrëveshje parimore për hapjen e seancës plenare, por pyetja është se a do ta arrijmë këtë deri në fund të këtij muaji – përfundon Trajanov.
Një model opsional i pranueshëm për të gjithë
Analisti politik Petar Arsovski konsideron se tashmë është vonë për të ndryshuar modelin zgjedhor, por në të njëjtën kohë ai mendon se ndryshimi i modelit zgjedhor mund të ndodhë vetëm nën presionin e të huajve.
-Partitë e mëdha në vendin tonë manovrojnë rreth asaj gatishmërie për një njësi zgjedhore, me përjashtim të BDI-së, e cila gjatë gjithë kohës thotë jo. Personalisht, mendoj se ndryshimi i modelit zgjedhor mund të ndodhë vetëm nën presionin e ndërkombëtarëve dhe në një proces më serioz. Nuk ka kohë që të ndryshojë deri në vitin 2024 dhe palët ta pranojnë, konsideron Arsovski, transmeton Zhurnal.
Sipas tij, duhet të zgjidhet një model i tillë zgjedhor që do të pasqyronte disponimin e votuesve, që do të ishte i pranueshëm për të gjitha partitë dhe që nuk do të ndryshonte për një periudhë të gjatë kohore.
- Është po aq e rëndësishme që modeli që zgjedhim të jetë përfaqësues, pra situata në Kuvend me numrin e deputetëve të pasqyrojë matematikisht më së afërmi disponimin real të qytetarëve. Për këtë, një njësi zgjedhore është alternativa më e mirë matematikore, sepse ka më pak mospërputhje. Por edhe më e rëndësishme se modeli të jetë i saktë matematikisht është të pajtohemi me një konsensus mes të gjitha partive politike, pra që të gjithë të jenë të kënaqur me atë model dhe të mos e ndryshojnë shumë shpesh. Nëse biem dakord që ai është modeli, ai duhet të jetë në 20-30 vitet e ardhshme. Anglia ka një model mazhoritar jopërfaqësues, por ai ka qenë i vlefshëm në 400 vitet e fundit dhe partitë e dinë shumë mirë se në cilën fushë konkurrojnë – përfundon Arsovski.
Në Maqedoni deri më tani ka pasur tre modele për zgjedhje, sistemi mazhoritar, i cili ishte deri në vitin 1998, në vitin 1998 ishte i kombinuar – mazhoritar dhe proporcional, dhe që nga viti 2002 ishte sistem proporcional.//Zhurnal.mk
