Intervistë me Ambasadoren e Mbretërisë së Suedisë, Ami Larsson Jain
Shkup, 6 Janar – Sfida kryesore gjeopolitike europiane dhe globale që shkon në vitin 2023 mbetet padyshim kërkimi i një zgjidhjeje për konfliktin ruso-ukrainas. A ka arsye reale për shpresë se ky konflikt i armatosur (ushtarak) në tokën europiane do të kapërcehet këtë vit?
Nuk do ta karakterizoja atë që po ndodh në Ukrainë si një konflikt ruso-ukrainas, sepse mund të kuptohet që të dyja palët mbajnë përgjegjësinë për këtë luftë. Dhe, në fakt, kjo që po ndodh është një pushtim i paligjshëm, i papranueshëm dhe i paprovokuar i një fqinji demokratik që dëshiron të përcaktojë vetë të ardhmen e tij. Njëri është agresori, tjetri mbron të drejtën e tij për vetëvendosje dhe integritet territorial. Duke refuzuar t’i dorëzohet agresionit rus, Ukraina po lufton gjithashtu në emrin tonë për një rend botëror të bazuar në rregulla që respekton ligjin ndërkombëtar, demokracinë dhe të drejtat e njeriut. Veprimet e Rusisë kanë gjithashtu pasoja për sigurinë ushqimore dhe aksesin në energji në mbarë botën, jo më pak për qytetarët më të cenueshëm në vendet në zhvillim. Ndërsa Rusia përdor energjinë si armë, qytetarët në vendet evropiane si Maqedonia e Veriut dhe Suedia po paguajnë gjithashtu një çmim të lartë, duke u përballur me mungesën e energjisë dhe rritjen e kostove të jetesës. Një përparësi kryesore për Suedinë si kryetare e Këshillit është të vazhdojë punën në Bashkimin Evropian, të mbështesë politikisht, ekonomikisht, ushtarakisht dhe ligjërisht Ukrainën dhe të ofrojë ndihmë humanitare. Tubimi kundër veprimeve të Rusisë vazhdon të jetë i paprecedentë, si në forcë ashtu edhe në unitet. Është e rëndësishme të ruhet shpresa se Rusia së shpejti do ta kuptojë se nuk mund ta mposht Ukrainën.
Cilat janë prioritetet e BE-së për transformimin e saj në vitin 2023, një proces i shpallur prej disa vitesh si i nevojshëm për funksionalizimin më të mirë të Unionit?
Ka shumë çështje në agjendën e BE-së, duke përfshirë një sërë çështjesh që rrjedhin nga pushtimi rus i Ukrainës. Ata mund të vazhdojnë të dominojnë agjendën e Bashkimit në vitin 2023. Si kryesuese, Suedia është e gatshme të ndjekë punën e “Konferencës për të Ardhmen e Europës” dhe të përpiqet të arrijë një konsensus të gjerë midis shteteve anëtare se si të procedohet me propozimet që dalin nga kjo nismë. Nëse rrethanat e lejojnë, Presidenca do të avancojë diskutimet për proceset efektive të vendimmarrjes.
Cilat janë, sipas jush, sfidat kryesore që Maqedonia duhet të adresojë në vitin 2023?
Suedia ka katër prioritete kryesore për Presidencën: sigurinë dhe unitetin, konkurrencën, tranzicionin e gjelbër dhe të energjisë, si dhe vlerat demokratike dhe sundimin e ligjit. Këto janë fusha kyçe për BE-në, por edhe për Maqedoninë e Veriut. Për Maqedoninë e Veriut, përpjekjet e vazhdueshme për të ecur përpara në rrugën drejt anëtarësimit në BE, duke përfshirë ndryshimet kushtetuese, do të jenë të rëndësishme. Si kryetare, Suedia përsëriti qëndrimin se e ardhmja e vendeve të Ballkanit Perëndimor dhe e qytetarëve të tyre është në BE. Maqedonia e Veriut pati një fillim mbresëlënës të procesit të shqyrtimit që filloi vitin e kaluar. Përpjekjet për reforma të brendshme janë kyçe për vazhdimin e këtij progresi, me angazhim real nga të gjithë aktorët, si dhe me pronësi kombëtare të procesit, me përgjegjshmëri, transparencë dhe profesionalizëm. Reformat në fushën e gjyqësorit dhe sundimit të ligjit janë thelbësore për rajonin në tërësi, duke përfshirë edhe Maqedoninë e Veriut. Reformat do të sjellin përfitime për qytetarët, por jo nga dita e hyrjes së vendit në BE, por nga dita e zbatimit të tyre. Prandaj, ky proces transformues do të kërkojë punë të palodhur, por do të sjellë edhe përfitime të hershme për qytetarët. Një proces i tillë transformues në shkallë të gjerë, siç është procesi i anëtarësimit në BE, kërkon një konsensus të gjerë kombëtar. Vlen të përmendet se institucionet e BE-së, së bashku me shtetet anëtare të BE-së, po mobilizojnë qindra nëpunës civilë dhe ekspertë për të mbështetur rrugën hyrëse të Maqedonisë së Veriut, duke përfshirë edhe procesin e shqyrtimit. Pra, siç mund ta shihni, edhe BE-ja po investon shumë në këtë proces, për të siguruar që ai të jetë i besueshëm dhe rigoroz. Suedia gjithashtu mbështet anëtarësimin e Maqedonisë së Veriut në BE dhe në mënyrë dypalëshe, përmes një programi të madh reformash dypalëshe për bashkëpunim në fusha të tilla si qeverisja e mirë, barazia gjinore, gazetaria e pavarur, zhvillimi ekonomik dhe mbrojtja e mjedisit. Së fundi, Maqedonia e Veriut do të ketë një rol shumë të rëndësishëm si kryetar i OSBE-së në vitin 2023. OSBE-ja është një institucion kyç kur bëhet fjalë për situatën në Ukrainë, por edhe një aktor kyç në shumë konflikte të tjera. OSBE-ja nën udhëheqjen e Maqedonisë së Veriut do të punojë për të mbështetur parimet dhe vlerat themelore, për të stimuluar dialogun dhe për të bërë një ndryshim real për ata që janë prekur në terren. Tema e Maqedonisë së Veriut – “Është për njerëzit” – është një kujtesë e duhur se çfarë është në të vërtetë bashkëpunimi ndërkombëtar. Na vjen mirë që këtë vit do të bashkëpunojmë me kolegët tanë maqedonas në këto dy role.
