Tetovë, 3 janar – Personat nën kujdesje në Institucionin Edukues-Korrektues – Tetovë para Vitit të Ri “për dhuratë” morën mundësinë të ndjekin mësimet e arsimit fillor, gjë që edhe pse është një e drejtë e garantuar me Kushtetutë, ata nuk e realizojnë ende në tërësi, sepse procesi arsimor pritet vazhdimisht.
Pesëmbëdhjetë fëmijë, të cilët në SHEK-Tetovë janë duke vuajtur masën e “udhëzimit në institucion edukues-korrektues” që nga qershori i vitit të kaluar, kanë vijuar mësimet në arsimin fillor, por për shkak të mosvazhdimit të kontratave me mësuesit nga shkolla fillore për të rritur “Anton Semjonoviq – Makarenko”, procesi është ndërprerë nga mesi i tetorit.
Për gati dy muaj, më saktë më 13 dhjetor vazhdoi mësimi, u rinovuan kontratat e mësuesve, të cilët atje i edukojnë fëmijët në kuadër të një projekti të MASH dhe UNDP. Kësaj radhe ndërprerja ka qenë e shkurtër, por zgjidhja është e vjetër dhe e përkohshme, duke qenë se arsimi formal realizohet me projekt, ndërsa pas përfundimit të vitit, të personat nën kujdesje marrin certifikata në vend të diplomave të vlefshme, të cilat nuk kanë karakterin e një dokument publik.
Ndërprerja e mëparshme zgjati më shumë. Nga shtatori 2021 deri në qershor 2022, këtyre personave në Institucionin në Vollkovë u është hequr e drejta bazë për arsimim. Për mungesën, në mars të vitit të kaluar alarmoi MIA në një sërë storiesh të prodhuara në bashkëpunim me “Samo Prashaj”, (Vetëm pyet) pas së cilës u aktivizuan institucionet kompetente, ndërsa me reagimet e tyre dolën edhe Avokati i Popullit, Komisioni për Parandalim dhe Mbrojtje nga Diskriminimi dhe Komiteti i Helsinkit.
Edukim përmes projektit – një zgjidhje e përkohshme
Në SHEK-Tetovë aktualisht ka rreth 20 banues të moshës 14 deri në 21 vjeç, prej të cilëve 15 vijojnë mësimet e arsimit fillor.
Drejtori i IEK, Daniell Antovski, thotë se zgjidhja aktuale për edukimin e këtyre personave është e përkohshme dhe shton se financimi i këtij procesi arsimor vazhdon përmes programit të UNDP-së.
“Pritjet janë që bashkëpunimi intensiv që është krijuar me MASH-in të rezultojë në një proces të vazhdueshëm arsimor në IEK-Tetovë, sepse edhe përkundër kompetencave të paspecifikuara ligjore, MASH megjithatë ka gjetur zgjidhje që fëmijët të mos mbeten pa një proces edukativo-arsimor. Ne e mirëpresim angazhimin e tyre dhe presim të gjejmë një zgjidhje të përshtatshme funksionale në periudhën në vijim. Shpresoj se zgjidhja e përkohshme e gjetur nga MASH do të jetë bazë për gjetjen e një zgjidhje funksionale sistematike që do të mundësojë një proces të vazhdueshëm edukativo-arsimor për fëmijët në IEK-Tetovë”, tha Antovski në bisedë me MIA-n dhe “Samo Prashaj” (Vetëm pyet).
Drejtori përkujton se në vitin 2021 duke kërkuar zgjidhje për vazhdimin e shkollimit për banuesit dhe në bisedë me ish-ministren e Arsimit Mila Carovska është theksuar se me kërkesë të Drejtorisë për zbatim të sanksioneve sipas ligjit, pikërisht Ministria e Arsimit është ajo që duhet të organizojë dhe financojë procesin edukativo-arsimor në Institucionet ndëshkuese-korrektuese dhe Shtëpinë edukuese-korrektuese.
Të mbrojturit shkollohen sipas mësimdhënies eksperimentale, pas përfundimit nuk kanë një diplomë të vlefshme
Për edukimin dhe risocializimin e fëmijëve që janë ndeshur me ligjin, nevojitet një program i veçantë mësimor, i cili duhet të përshtatet me atë të rregullt që ndjekin nxënësit e këtij vendi.
Nga Ministria e Arsimit dhe Shkencës për MIA-n dhe “Samo Prashaj”, (Vetëm pyet) thonë se aktualisht zhvillohet mësimi eksperimental në Shtëpinë dhe sqarojnë se me ndryshimet e propozuara në Ligjin për arsimin e të rriturve, do të miratohen programe formale për arsimin fillor për nxënësit që kanë tejkaluar moshën.
Programi, i cili do të përgatitej nga Byroja e Zhvillimit të Arsimit, do të përputhej me standardet për mësim, ndërsa të mbrojturit dëgjues të këtij procesi do të merrnin certifikata identike me ato në shkollat e rregullta.
Shtesë, sqarojnë nga MASH, me ligjin e ri, Qendra për arsimin e të rriturve do të marrë përsipër evidencën pedagogjike dhe dokumentacionin për të rriturit që përfshihen në procesin edukativo-arsimor nga Shtëpitë edukuese-korrektuese dhe Byroja për Zhvillimin e Arsimit për të miturit që përfshihen në procesin edukativo-arsimor në shtëpitë edukuese-korrektuese.
“Mësimdhënie vazhdon të zhvillohet sipas programeve mësimore eksperimentale të përgatitura nga Byroja për Zhvillim në Arsim. Ndërkohë, disa institucione po punojnë për gjetjen e një zgjidhjeje sistematike. Kemi nisur procedurën për ndryshimin e Ligjit për arsimin fillor, me qëllim transformimin e shkollës fillore komunale “A.S. Makarenko”, e cila është e vetmja shkollë në vend ku zhvillohet procesi arsimor për personat me moshë të kaluar për arsim fillore, të transformohet në shkollë shtetërore. Në këtë mënyrë do të arrihet një zgjidhje sistematike e sfidës, sepse “A.S. Makarenko” do të ketë autoritetin për të organizuar arsimim për të rriturit në nivel të gjithë vendit”, thonë nga MASH.
Avokati i Popullit: Arsimi nuk duhet të varet nga projektet
Sikurse në shkurt të vitit 2022, kur MIA dhe “Samo Prashaj”, (Vetëm pyet) shpalosën problemin me arsimin për personat nën kujdesje në IEK-Tetovë edhe kësaj radhe iu drejtuam Avokatit të Popullit.
Këshilltarja shtetërore nga zyra e Avokatit të Popullit, Vaska Bajramovska Mustafa, përgjegjëse për Departamentin për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve dhe Personave me Aftësi të Kufizuara, e cila personalisht vizitoi shtëpinë në Vollkovë tetorin e kaluar, është e vendosur se arsimimi i këtyre fëmijëve nuk duhet të varet nga projektet dhe duhet gjetur një zgjidhje e përhershme që këta fëmijë të marrin një dokument formal për arsimim të mëtejshëm. Në fakt, ky është i njëjti qëndrim që Avokati i Popullit i dërgoi MASH-it më 30 nëntor, me vërejtje se ka ndërprerje në mësimdhënie.
“Arsimi është i detyrueshëm dhe kjo detyron çdo autoritet përgjegjës – në këtë rast Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës në bashkëpunim me Drejtorinë për ekzekutimin e sanksioneve të marrin masa që të mos ketë ndërprerje të procesit arsimor, gjegjësisht ndërprerje të mësimdhënies për fëmijët që janë në konflikt me ligjin dhe janë të vendosur në shtëpinë në Tetovë. Për ne mendojmë se është mirë që po bëhen përpjekje për ngritjen e arsimit, por nuk është mirë që problemi të zgjidhet duke gjetur një zgjidhje projektuese për një çështje të rëndësishme, e cila ka një rëndësi të madhe në procesin e risocializimit të këtij grupi të fëmijëve, i cili është i një rëndësie jetike kur të mbarojë masa dhe ata duhet të kthehen në shoqëri në mesin e njerëzve të tjerë, që të mund të përshtaten dhe të vazhdojnë jetën e tyre normale”, sqaron Bajramovska-Mustafa për vërejtjet pas vizitës në IEK- Tetovë.
Ajo thekson se pas përfundimit të shkollimit në SHEK, këta fëmijë, përveçse duhet të fitojnë njohuri dhe aftësi, duhet të pajisen edhe me një certifikatë në formën e një dokumenti publik, i cili do t’u shërbejë më tej për të vazhduar shkollimin pasi të largohen nga Shtëpia.
“Vërejtja jonë është se shkollimi i këtyre fëmijëve duhet të jetë formal dhe përfundimisht duhet të përfundojë me marrjen e një diplome apo certifikate, nga e cila nuk do të njihet, duhet të ketë një shenjë, se ata kanë kryer shkollimin në një institucion ndëshkues-korrektues, institucion edukues-korrektues, ndërsa për këtë thekson edhe Ligji për drejtësi për fëmijët”, thekson Bajramovska Mustafa.
Bajramovska Mustafa thekson se programi që studiojnë fëmijët aktualisht nuk mund të kalohet as në Ligjin për arsimin fillor, aq më pak në Ligjin për arsimin e mesëm dhe as me rregullat që i kërkon arsimi i të rriturve. Andaj, Bajramovska konsideron se zgjidhja është përfshirja e arsimit në Ligjin për të rriturit, të cilin MASH e shpalli që në fillim të vitit të kaluar.
“Ne po ndjekim procesin. Ky ligj ende nuk është miratuar në Kuvend, megjithëse u paralajmërua se ka hyrë në procedurë parlamentare, e cila do të gjejë një zgjidhje për situatën aktuale dhe sigurisht do të ketë një efekt tjetër në përgjithësi në gjithçka që investohet në procesin arsimor, thotë ajo.
Bajramovska Mustafa thekson se është e nevojshme të zhvillohet një program i posaçëm nga ana e BZHA-së ose nga organet tjera kompetente në kuadër të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës, i cili do të bjerë nën regjimin se çfarë do të thotë të kesh fituar një kualifikim, një shkallë të fituar të arsimit, në mënyrë që të ketë më tej vlefshmëri.
Fillimet e arsimit në SHEK – Tetovë nga viti 2020
Arsimi në SHEK-Tetovë nuk është arsim fillor klasik, i cili zhvillohet në shkolla nga klasa e parë deri në klasën e nëntë. Bëhet fjalë për një strukturë specifike fëmijësh, të cilët janë të moshave të ndryshme dhe me nivele të ndryshme arsimore përpara se të referohen në shtëpi. Bëhet fjalë për fëmijë të paktën 14 vjeç, disa prej të cilëve nuk kanë ndjekur fare shkollën para se të hynin në shtëpi, e disa kanë përfunduar disa klasa.
Drejtori Antoski sqaron se në bazë të bashkëpunimit të MASH-it dhe UNDP-së, një proces edukativo-arsimor ka filluar më 12 dhjetor 2020 dhe ka përfunduar në qershor 2021. Ata kanë mbajtur mësim nga mësimdhënësit nga shkolla “Goce Dellçev” nga fshati Stençe – Tetovë.
Mësimi zhvillohet në dy klasa në katin përdhes të ndërtesës administrative. Në vitin akademik 2020/21, në procesin edukativo-arsimor janë përfshirë tetë fëmijë të cilët më parë janë testuar nga mësuesit dhe janë ndarë sipas nivelit të shkrim-leximit.
“Viti akademik 2021/2022 nuk ka filluar me kohë në lidhje me procesin arsimor në SHEK-Tetovë. Për këtë qëllim u mbajt një takim pune me ministren e atëhershme të Arsimit dhe Shkencës, i cili u njoh me situatën dhe në të njëjtën kohë u theksua se sipas LES-it, Ministria e Arsimit dhe Shkencës, me propozimin e Drejtorisë për Ekzekutimin e Sanksioneve, organizon dhe financon arsimin në INK dhe IEN. Me marrjen e detyrës së ministrit të ri të Arsimit dhe Shkencës, sërish me iniciativën tonë u mbajt takim pune ku ministri i ri u njoh me gjendjen në fushën e arsimit në SHEK-Tetovë!, thotë Antoski.
Mësimdhënia kësaj radhe u zhvillua nga stafi mësimor i Shkollës Fillore për të rritur “Anton Sejmenovi Makarenko”, e cila është institucioni i vetëm me veprimtari bazë të arsimit të të rriturve në vend.
Në periudhën nga qershori deri në tetor të këtij viti, në procesin edukativo-arsimor janë përfshirë gjithsej 14 fëmijë të Shtëpisë, të ndarë në dy grupe, mësimdhënie klasore dhe lëndore. Ata ndiqnin mësimet çdo ditë jave, nga e hëna në të premte, nga ora 9:30 deri në orën 12:00, sipas një orari të paracaktuar të mësimit. I njëjti përfundoi më 10 tetor 2022, pas së cilës vazhdoi më 13 dhjetor 2022, tani për 15 fëmijë të moshës 14 deri në 19 vjeç.
Është thelbësore për fëmijët që të ketë një zgjidhje serioze për arsimin
Shtëpia afër fshatit Vollkovë në Tetovë është hapur më 03.11.2020. Është i destinuar për fëmijët e gjinisë mashkullore, ndërsa fëmijët femra që kanë rënë në konflikt me ligjin e përballojnë këtë masë në kushte joadekuate, në Institucionin ndëshkues-korrektues -Idrizovë. Bëhet fjalë për një shtëpi edukuese-korrektuese, e ndërtuar sipas të gjitha standardeve, e cila pavarësisht ambienteve të mira akomoduese, ende përballet me problemin e ofrimit të një procesi të përhershëm edukativo-arsimor për këta fëmijë. Ndërsa pa arsim, risocializimi i vërtetë, i cili do t’i ndihmojë fëmijët të korrigjojnë gabimet që kanë bërë në adoleshencë, është pothuajse i pamundur.
Një qasje serioze për zgjidhjen e problemit të shkollimit të fëmijëve në Institucionin edukues-korrektues është vendimtare për zhvillimin e mëtejshëm të secilit prej këtyre fëmijëve, veçanërisht sepse shumica e tyre vijnë nga familje jofunksionale, të paarsimuara dhe jo plotësisht të arsimuara.
Nëse edhe në institucionin ku do të kalojnë një, dy, tre apo pesë vjet, nuk është e mundur t’u ndihmohet përmes procesit të arsimimit që të mund të punësohen kur të largohen, sipas Bajramovska Mustafa, ka mundësi të mëdha dhe shanse që njëri prej tyre përsëri të kthehet ose në shtëpinë edukuese-korrektuese ose në burgun e të miturve ose në një nga institucionet ndëshkuese-korrektuese, ndërsa në të cilën gjë, siç thotë, kanë hasur gjatë vizitave të tyre.
Arsimi është baza për risocializimin dhe riintegrimin e fëmijëve që kanë rënë në konflikt me ligjin. Procesi edukativo-arsimor me vite ka qenë sfidë në institucione të tilla dhe kjo është vërejtur në të gjitha raportet e institucioneve kompetente. MASH që nga fillimi i vitit të kaluar ka paralajmëruar zgjidhje të përhershme të problemit përmes ndryshimeve në ligjet kyçe, por tani për tani këto janë paralajmërime, për të cilat ka shpresa se mund të realizohen këtë vit.
