Paketa e re e financimit të BE-së për gjashtë kandidatët e Ballkanit Perëndimor, që synon nxitjen e reformave të reja në rajon, mund të shohë dorëzimin e planeve të reformës dhe disbursimet e para të bëra përpara përfundimit të pushimit veror.
Kështu deklaroi për “Euractiv” komisioneri i Zgjerimit, Oliver Varhelyi.
Komentet e tij vijnë pasi Parlamenti Evropian dhe Këshilli arritën një marrëveshje të përkohshme mbi një mjet të ri reformash dhe rritjeje prej 6 miliardë eurosh për Ballkanin Perëndimor.
Teksti i përkohshëm i rënë dakord ende duhet të miratohet nga të dy institucionet, gjë që mund të ndodhë deri në seancën plenare të këtij muaji.
Gjashtë vendet e rajonit – Shqipëria, Bosnje-Hercegovina, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Serbia – janë në faza të ndryshme në aplikimet e tyre për anëtarësim, por qytetarët janë të frustruar me ritmin e ngadaltë të procesit dhe mungesën e progresit të dukshëm.
Nga gjashtë, vetëm Kosova nuk është ende kandidate zyrtare për anëtarësim.
“Hapi tjetër do të jetë që ne duam të shohim agjendat përkatëse të reformave për këtë vit, në mënyrë që të mund të vazhdojmë me pagesat – shpresojmë ende para përfundimit të pushimit veror”, tha Varhelyi.
Në nëntor të vitit të kaluar, Komisioni Evropian prezantoi Planin e Rritjes për Ballkanin Perëndimor, një program ekonomik që synon zvogëlimin e hendekut socio-ekonomik midis vendeve anëtare të BE-së dhe këtij rajoni.
Për këtë qëllim, BE-ja do të ndajë 6 miliardë euro, nga të cilat dy miliardë do të jenë në formë granti dhe katër kredi me kushte të favorshme.
Synimi i BE-së është të dyfishojë ekonomitë e Ballkanit Perëndimor gjatë dhjetë viteve të ardhshme.
Ekspertët e ekonomisë theksojnë se plani i rritjes ka përfitimet e tij, por se fondet e ofruara nuk janë të mjaftueshme për të përmbushur të gjitha ambiciet e vendosura nga BE-ja.
Branimir Jovanoviç, ekspert ekonomik nga Instituti i Vjenës për Studime Ekonomike Ndërkombëtare (wiiw), thotë se Plani i Rritjes së BE-së përfaqëson rreth 20% të fondeve që vendet e rajonit marrin aktualisht përmes fondeve IPA, gjë që nuk përbën një rritje të konsiderueshme.
“Fondet e IPA-s aktualisht në dispozicion kanë një madhësi totale prej 30 miliardë euro. Ato janë vendosur prej disa vitesh dhe mund të shohim se nuk kanë dhënë rezultate të rëndësishme. Pse ky instrument i ri, pesë herë më i vogël, do të ishte më i mirë”, thotë Jovanoviç.
Predrag Zeçeviç, analist ekonomik dhe pronar i portalit “BiznisCG” nga Mali i Zi, vlerëson se Malit të Zi mund t’i takojnë rreth 413 milionë euro nga Plani i Rritjes.
Ai beson se këto fonde janë të konsiderueshme, por jo të mjaftueshme për të ngushtuar hendekun ekonomik mes vendeve të rajonit dhe BE-së.
Analisti shton se Plani i Rritjes është një ide e mirë, por BE-ja do t’u shërbejë më mirë vendeve të rajonit duke mundësuar përdorimin e fondeve strukturore të BE-së.
Të gjitha institucionet e BE-së kanë këmbëngulur që vendet në rajon duhet të plotësojnë një sërë kriteresh për të marrë qasje në fonde.
Mes tyre janë edhe reformat që lidhen me shtetin ligjor dhe demokracinë, si dhe kriteret politike.
Për Kosovën dhe Serbinë kushti do të lidhet edhe me progresin në normalizimin e marrëdhënieve.
Përafrimi me politikën e jashtme të BE-së do të luajë gjithashtu një rol të rëndësishëm në shpërndarjen e fondeve.
Sipas Radios Evropa e Lirë ka mosmarrëveshje mes institucioneve të BE-së lidhur me këtë çështje.
Jovanoviç nënvizon se këto fonde janë shumë të vogla për t’i detyruar politikanët në rajon të zbatojnë reformat e nevojshme.
“Nëse shikojmë detajet e instrumentit të ri, vetëm 2 miliardë euro janë në formë granti, në një periudhë 4-vjeçare. Pra, vetëm 500 milionë euro në vit për të gjithë rajonin, që është rreth 0,3% e PBB-së vjetore të rajonit. Si mund të presë dikush që fonde të tilla të vogla, të cilat janë në nivelin e gabimit statistikor, t’i detyrojnë politikanët të zbatojnë reforma që nuk kanë dashur t’i zbatojnë me vite të tëra?”.
Duke iu përgjigjur pyetjes se a është e mundur që disa shtete të mos marrin fonde për shkak të mungesës së reformave, ai thotë në teori po, por në praktikë disa vende mund të marrin më pak, disa më shumë, por asnjë nuk do të jetë në zero.
Stefan Ristovski, studiues në Institutin e Politikave Evropiane (EPI) nga Shkupi, beson se mungesa e reformave sigurisht që mund të rezultojë që disa nga vendet në rajon të mos jenë në gjendje të korrin përfitimet nga Plani i Rritjes.
Ndërkohë që institucionet evropiane po finalizojnë tekstin e vendimit për Planin e Rritjes për Ballkanin Perëndimor, vendet e rajonit po punojnë për përgatitjen e agjendave reformuese, përmbushja e të cilave do të jetë kusht për marrjen e fondeve.
I vetmi vend në rajon që ka publikuar planin e tij të reformës është Mali i Zi.
