Shkup, 31 janar – Se mjedisi në Maqedoninë e Veriut nuk është çështje primare dhe nuk i kushtohet rëndësia e duhur është dëshmuar shumë herë, madje duke pasur edhe rezultate katastrofale për sa i përket nivelit të ndotjes së ajrit, duke u radhitur kryeqyteti i vendit, Shkupi, si qyteti me ajrin më të ndotur në botë. Agjenda e gjelbër, projekte për gjelbërim, parqe e shumëçka por vetëm në letër dhe me fjalë boshe asgjë në praktikë. Shumë objekte publike ngrohen ende me mazut dhe naftë, ndërkaq këto janë ndër ndotësitë kryesor. Por, institucionet vazhdojnë të ngrohen po me këto lëndë. E kjo gjendje dhe kjo situatë jo e përshtatshme me mjedisin nuk është e rastësishme, por vjen si pasojë e udhëheqjes me këtë institucion njerëz jo relevant që nuk ia kanë “haberin” mjedisit, e për këtë gjë as që brengosen. Figura që nuk kanë treguar asnjë rezultat pozitiv në përmirësim të gjendjes së shkatërruar të mjedisit. I fundit që po udhëheq me mjedisin nga viti 2019 është “turisti” apo “aventurieri” nga Vjena dhe Britania, Naser Nuredini, i cili gjatë kësaj periudhe ka dëshmuar se është i aftë për takime me këdo e kudo, por jo edhe i aftë në realizim të projekteve që normalisht duhet buruar nga ato takime, shkruan Zhurnal.
Mbi 100 objekte publike në Shkup ngrohen me naftë dhe mazut-
Bisedat boshe, zotimet deklarative dhe frazat shqetësuese të hedhura nga partitë e mëdha nuk do ta zgjidhin problemin e ndotjes së ajrit nga i cili çdo vit humbasim njerëz para kohe, thanë ata nga Shans për Qendër, të cilët pretendojnë se mbi 100 objekte publike në Shkup janë ngrohur me naftë dhe mazut.
Ne kemi besim se nuk ka zgjidhje magjike apo të shpejtë për problemin e ajrit të ndotur që thithim. Ndotja vjen nga shumë drejtime dhe nevojiten shumë qasje. Për t’i ndihmuar institucionet të shohin të gjitha anët e problemit, ne kemi krijuar një hartë që tregon përqindjen e institucioneve publike mes ndotësve.
Ne hartuam objektet dhe objektet publike që ngrohen me mazut dhe vaj ekstra të lehtë shtëpiake. Nafta është një lëndë djegëse jashtëzakonisht e “ndotur”, por nuk është për t’u nënvlerësuar as karburanti ekstra i lehtë, i cili përmban shumë më tepër squfur sesa, për shembull, karburanti më i ndotur i makinave – dizel. Objektet e tilla publike në Shkup që djegin këto energji janë të paktën 100. Të paktën aq arritëm të gjenim. Duhet të ketë më shumë… Sasia e mazutit dhe e vajit të shtëpisë që djegin është e madhe. Për shembull, JSP në depot e autobusëve, Transporti Hekurudhor dhe Klinika për Mjekësi Fizike dhe Rehabilitim do të djegin qindra mijëra kilogramë naftë këtë sezon.
Vaji i cili digjet në një sezon, mund të mbushë më shumë se një pishinë olimpike dhe më pas e marrim frymë. Sipas kontratave të prokurimit publik, në luginën e Shkupit mund të digjen në një sezon më shumë se 2.7 milionë litra naftë shtëpiake. Në vajin e shtëpisë janë një numër i madh shkollash, kopshtesh dhe spitalesh në të gjithë qytetin. Edhe Instituti i Sëmundjeve të Mushkërive të Fëmijëve në Kozle përdor vaj shtëpiake. Në luginën e Shkupit, një institucion publik – burgu i Idrizovës do të djegë 550 tonë thëngjill për ngrohje. Të gjitha këto së bashku gjithashtu ndikojnë në ndotjen e ajrit.
Shkupi ndër qytet më të ndotura në botë–
Qyteti i Shkupit vazhdon të mbajë pozita të larta në gjithë botën, për sa i përket ajrit të ndotur. Kryeqyteti i vendit u rendit në vendin e nëntë, ndërsa gjendja ende më alarmante ishte gjatë javës, pasi i njëjti ishte qyteti i tretë në botë me ajër më të ndotur. Me indeks të ndotjes së ajrit prej 182 mikogram për metër kub, qytetet e vetme më të ndotura se Shkupi ishin Nju Delhi në Indi dhe Lahore në Pakistan.
Sipas Indeksit Evropian për cilësinë e ajrit (Agjencia Evropiane për Mjedisin Jetësor – ЕЕА), Indeksi aktual për cilësinë e ajrit kategorizohet si: “Ekstremist i keq (i varfër)” në stacionet matëse në Shkup për shkak të përqendrimeve të larta të grimcave PM10 dhe në Berovë për shkak të përqendrimeve të larta të grimcave PM5.
Në Veles, Strumicë, Prilep, Gostivar, cilësia e ajrit kategorizohet si “shumë e keqe” për shkak të tejkalimit të përqindjeve të grimcave PM10, ndërsa në Manastir për shkak të përqendrimeve të larta të grimcave PM5. Cilësia e ajrit në Kavadar karakterizohet si “e keqe” për shkak të tejkalimit të përqendrimeve të grimcave PM10 edhe në Koçan, përqendrimeve të larta të grimcave PM5. Sipas parashikimeve të ЕЕА, gjendja në 24 orët e ardhshme do mbetet pothuajse e pandryshuar, duke pasur parasysh faktorët meteorologjik.
Çfarë do të thotë kjo për shëndetin e njerëzve?
Disa individë mund të përjetojnë efekte shëndetësore, ndërsa individë të tjerë që bëjnë pjesë tek grupet e cenueshme mund të përjetojnë efekte shëndetësore më serioze.
Për fëmijët nga 0-5 vjet, personat e moshuar, personat me sëmundje kronike, shtatzënat, të sëmurët nga astma dhe me SMOK personat që punojnë në mjedise të hapura, personat me diabet, por edhe duhanpirësit) rreziku nga shfaqja e dëmtimeve të rënda në zemër rritet për 3-4 herë. Ata me sëmundje respiratore ekzistuese janë më të rrezikuar. Edhe pse të rinjtë dhe fëmijët mbi 5 vjeç nuk bëjnë pjesë në grupet e popullatës me rrezik të lartë, kjo nuk do të thotë se shëndeti i tyre nuk mund të ndikohet nga ekspozimi afatshkurtër ndaj përqendrimeve të larta të ndotësve.
Pasojat nga ajrit ndotur?
Ndotja e ajrit është shkaku më i madh i vdekshmërisë së parakohshme dhe rritja e numrit të sëmundjeve tek njerëzit. Është rreziku më i madh ekologjik për shëndetin e qytetarëve në Evropë, ku sipas të dhënave të EEA dhe OBSH, është shkaku i rreth 400,000 jetëve të humbura në mënyrë të parakohshme. Sipas analizës së Bankës Botërore, ndotja e ajrit kushton shtetin rreth 2.5% të PBB vjetore për shërbime shtesë të kujdesit shëndetësor, ose 300 milionë euro në vit.
Për shkak të një numri faktorësh socio-ekonomikë, ndotja e ajrit po rritet nga viti në vit, situata po përkeqësohet dhe bëhet alarmante. Analiza të caktuara dhe modelimi i shkarkimeve të substancave ndotëse për ngrohjen e familjeve në luginën e Shkupit tregojnë se ndotja do të rritet me 30% deri në vitin 2025 përveç nëse nuk marrin masa të menjëhershme sistematike për të reduktuar emetimet. Këto shifra do të jenë edhe më të larta nëse emetimet do të shtohen nga sektorë të tjerë, siç është transporti, pjesa e ndotjes të të cilit po rritet më së shpejti çdo vit.
Me ministra që nuk brengosen dot nga ndotja e ajrit, deponitë që të zënë sytë pothuajse në secilin qytet, hapësira të gjelbra që mund të shihen vetëm po u vendosen “syze të gjelbra”, mungesë e parqeve, e shumëçka tjetër mjedisi vazhdon të mbetet në greminë. /Zhurnal.mk
