I nxehti esktrem, përpos thatësirës sjell edhe probleme shëndetësore, thonë ekspertët.
Për shkak të ndryshimeve klimatike, valët e të nxehtit po bëhen më të shpeshta, më intensive dhe po zgjasin më shumë se kurrë më parë, me pasoja vdekjeprurëse, transmeton portal arbresh.info
Rreth 356,000 vdekje në vitin 2019 mund të lidhen me nxehtësinë ekstreme, sipas një modeli. Këtu shpjegojmë se si nxehtësia ndikon në trup dhe si të qëndrojmë të sigurt.
Çfarë është një valë e të nxehtit?
Një valë e të nxehtit në përgjithësi përkufizohet si një periudhë e motit jashtëzakonisht të nxehtë që zgjat më shumë se dy ditë. Në Londër, një valë të nxehti nënkupton tre ose më shumë ditë të njëpasnjëshme të motit mbi 28°C. Në vende të tjera, pragu është i ndryshëm në varësi të mesatares për rajonin.
Çfarë i bën trupit tonë nxehtësia ekstreme?
Trupi i njeriut i përgjigjet temperaturave të larta në dy mënyra kryesore: zgjerimin e enëve të gjakut në lëkurë dhe prodhimin e djersës.
Rritja e rrjedhjes së gjakut drejt lëkurës lejon që të humbet më shumë nxehtësi në mjedis. Djersa ftoh trupin kur avullohet nga lëkura. Këto përgjigje ndihmojnë në ruajtjen e temperaturës së trupit midis 36°C dhe 37°C, e cila është e nevojshme për të mbajtur funksionet metabolike të funksionojnë normalisht.
Megjithatë, ato mund të kenë edhe pasoja të dëmshme. Zgjerimi i enëve të gjakut rezulton në presion të ulët të gjakut, gjë që e bën zemrën të punojë më shumë për të shtyrë gjakun rreth trupit. Për njerëzit me sëmundje para-ekzistuese të zemrës, kjo mund të çojë në sulme në zemër.
Ndërkaq, djersa e tepërt mund të dërgojë në humbjen e kripës nga trupi. Në raste ekstreme, një nivel i ulët i natriumit në gjak mund të rezultojë në nauze dhe dhimbje koke.
Pse vdesin njerëzit nga nxehtësia?
Gjatë valëve të të nxehtit, ka një incidencë më të lartë të vdekjeve nga sëmundjet kardiovaskulare dhe të frymëmarrjes. Por nuk është domosdoshmërisht e qartë se kur vdekja e një individi u shkaktua nga nxehtësia, thotë Ana Nunes nga Universiteti Warwick në Britani të Madhe. “Lidhja midis vdekjeve gjatë ose menjëherë pas një valë të nxehti për shkak të ekspozimit ndaj nxehtësisë është e vështirë të përcaktohet dhe vdekshmëria që i atribuohet nxehtësisë ekstreme është me siguri nënvlerësuar,” thotë ajo.
Kush është më i rrezikuar ndaj temperaturave të larta të zgjatura?
Njerëzit më të rrezikuar nga temperaturat e larta janë të moshuarit, që kanë sëmundje paraekzistuese të zemrës dhe nuk kanë akses në ajër të kondicionuar, sugjerojnë studimet. Njerëzit me gjendje para-ekzistuese të shëndetit mendor janë gjithashtu në një rrezik më të lartë për të vdekur nga nxehtësia ekstreme, zbuloi një studim. Kjo mund të jetë për shkak të efekteve të ilaçeve ose sepse ata mund të mos marrin masat paraprake të nevojshme për të qëndruar të ftohtë në një valë të nxehti, kanë spekuluar studiuesit.
Në rrezikshmëri të lartë janë edhe foshnjat, pasi ata kanë një raport shumë më të lartë rup-sipërfaqe-sipërfaqe-masë sesa të rriturit, që do të thotë se ata mund të marrin më lehtë nxehtësinë në kushte të nxehta. Në vitin 2019, 53 fëmijë vdiqën në SHBA nga sëmundjet e lidhura me nxehtësinë pasi u lanë në makina.
Cilat janë rreziqet e nxehtësisë ekstreme gjatë shtatzënisë?
Në SHBA, rreth 25,000 fëmijë në vit lindin më herët, për shkak se nënat janë të ekspozuara ndaj nxehtësisë ekstreme, gjeti një studim. Një tjetër zbuloi se në vendet me të ardhura më të ulëta dhe mesatare, shtatzënat që përjetojnë nxehtësi ekstreme javën e fundit para lindjes kishin një rrezik më të lartë të lindjes së parakohshme dhe lindjes së vdekur.
A mësohet trupi me temperature të lartë nëse jetoni në vend të ngrohtë?
Çdokush mund të përshtatet fiziologjikisht me motin e nxehtë gjatë disa ditëve dhe kjo në shkencë quhet aklimatizim. Dikush që është i përshtatur me nxehtësinë do të djersitet më shumë dhe gjithashtu do të sekretojë djersë me një përqendrim më të ulët të kripës. Kjo ndihmon në ruajtjen e ekuilibrit të kripës së trupit. Shpejtësia e rrjedhjes së gjakut të lëkurës do të rritet gjithashtu për të maksimizuar transferimin e nxehtësisë në mjedis.
Si të qëndroni të sigurtë dhe të freskët kur temperaturat janë të larta?
Mjekët thonë se duhet të pini shumë lëngje dhe të qëndroni në hije sa më gjatë që të jetë e mundur. Gjatë ditës mbyllni perdet në dhomat me pamje nga dielli. Gjithmonë vendosni krem kundër diellit për të mbrojtur lëkurën tuaj. Gjithashtu duhet të shmangni ushtrimet fizike jashtë gjatë orëve më të nxehta të ditës.
Cili është ndryshimi midis goditjes së nxehtësisë dhe lodhjes nga nxehtësia?
Lodhja nga nxehtësia ndodh kur trupi juaj humbet sasi të tepërt të ujit dhe kripës. Kjo mund të shkaktojë dhimbje koke, marramendje dhe frymëmarrje të shpejtë. Zakonisht nuk është serioze nëse mund të qetësoheni brenda gjysmë ore.
Por, lodhja nga nxehtësia mund të kthehet në goditje nga nxehtësia, e cila pastaj rëndon gjendjen tuaj shëndetësore dhe mund të shkaktojë humbje të vetëdijes. Nëse dikush nuk është ende mirë nga vapa pas 30 minutash pushim në një vend të freskët, duhet të telefononi menjëherë shërbimet e urgjencës.
Si e trajtoni goditjen nga nxehtësia dhe lodhjen nga nxehtësia?
Lodhja nga nxehtësia mund të trajtohet duke gjetur një vend të freskët për të pushuar dhe duke pirë shumë ujë. Nëse dyshoni se dikush ka goditur nga nxehtësia, telefononi menjëherë shërbimet e urgjencës./newscientist/
