Shkup, 3 nëntor – Të gjitha projektet dhe premtimet do të “bien në ujë” pas disa muajsh, kur do të ketë një ribalancim dhe do të shihen efektet e këtyre projekteve, komentojnë ekonomistët për Radion Evropa e Lirë. Sipas tyre, buxheti i ri, i cili peshon 5.3 miliardë euro, është krijuar sipas nevojave, jo sipas mundësive.
Ekonomistët komentojnë se buxheti, i cili këtë vit është parashikuar për 5.3 miliardë euro rekord, bëhet sipas nevojave, jo sipas mundësive. Sipas tyre, në kohë krize energjetike dhe inflacion të lartë, është pothuajse e pamundur të arrihen projeksionet buxhetore për vitin e ardhshëm.
“Dhe ky Buxhet është krijuar sipas nevojave të shtetit, e jo sipas mundësive, pra të hyrave të planifikuara, prandaj lind financimi standard buxhetor i deficitit, pra nevoja për huamarrje të re neto. Mbledhja e të hyrave nëse vazhdon trendi i inflacionit të lartë ndoshta do të ndihmojë në mbledhjen e tyre, por efekte më të mëdha do të kishte nëse të hyrat do të mblidheshin realisht nga segmenti i ekonomisë gri, pra nëse do të zbatoheshin politika dhe masa për të mbuluar subjektet ekonomike dhe qytetarët e pa taksuar”, komentoi analisti ekonomik Pavle Gatsov.
Duke pasur parasysh lëvizjet ekzistuese të inflacionit, buxheti i parashikuar nominalisht mund të plotësohet, por duke pasur parasysh rritjen e inflacionit, shtrohet pyetja se sa më i vështirë do të jetë në fakt buxheti, thotë ish-ministri i financave Xhevdet Hajredini.
“Miratimi i buxhetit përdoret ekskluzivisht për qëllime populiste, propagandistike, partiake dhe demagogjike. Pretendohet se buxheti mbështet reformat dhe është i orientuar drejt proceseve integruese europiane, por situata dhe problemet që lidhen me shpenzimet buxhetore heshtin. Bëhen të ditur kursime, por nuk thonë se sa dhe nga do të shkurtojnë dhe cilat do të jenë efektet e shkurtimeve. “Edhe ato para që janë të destinuara për shpenzime publike, nuk kanë kapacitet për t’u përdorur për këtë, por mbeten në llogaritë e institucioneve dhe në fund me ribalancimin ripërdoren për nevojat e shpenzimeve korrente të shtetit”, thotë Hajredini.
Ndryshe, pjesa e shpenzimeve të buxhetit për vitin e ardhshëm pritet të jetë 5.28 miliardë euro, ndërsa të hyrat pritet të jenë 4.58 miliardë euro.
Buxheti i parashikuar për vitin e ardhshëm do të jetë 600 milionë euro më shumë se buxheti i ribalancuar i këtij viti, i cili ishte 4.7 miliardë euro.
Siç tha ministri i Financave Fatmir Besimi, paratë që mbushin arkën e shtetit mbështeten në reformën e re tatimore që duhet të hyjë në fuqi më 1 janar.
“Nuk do të ketë rritje të taksave, nuk do të ketë taksa të reja. “Reforma bazohet në zgjerimin e bazës tatimore”, tha ministri Besimi. Për momentin nuk ka detaje se çfarë do të përfshijë kjo reformë.
Deficiti vlerësohet në 700 milionë euro. Vitin e ardhshëm vendit i duhen 1 miliard e 500 milionë euro për të mbuluar deficitin dhe për të shlyer borxhet e vjetra. Paratë do të sigurohen nga tregjet e brendshme dhe të jashtme, ndërsa Besimi thotë se nuk përjashtohet emetimi i eurobondit, por për këtë priten kushte të favorshme.
Çfarë do të thotë kjo për qytetarët?
Ajo që qytetarët do të ndjejnë si efekt direkt i nevojës për mbushje të buxhetit është ndër të tjera edhe rritja e TVSH-së për energjinë elektrike që ministri Besimi e paralajmëroi mbrëmë në emisionin “Top Tema”. Ai tha se TVSH-ja për energjinë elektrike nga 1 janari do të jetë 10 për qind dhe jo 5 për qind siç ishte një vit e gjysmë. Norma preferenciale për shitjen e energjisë elektrike për familjet vazhdon të mbetet, por në vend të 5 do të jetë 10 për qind.
Me ndryshimet në Ligjin për Tatimin mbi Vlerën e Shtuar, norma e taksës për shitjen e energjisë elektrike për ekonomitë familjare është ulur nga 18 në 5 për qind në korrik të vitit të kaluar.
Investimet kapitale: shumë premtime, pak realizime
Sipas parashikimeve, projektet kapitale vitin e ardhshëm do të peshojnë 795 milionë euro, pra 200 milionë euro më shumë se sivjet. Sipas ekonomistëve, ky është një parashikim joreal nëse merret parasysh fakti se më shumë se 40 për qind e parave të planifikuara për investime kapitale vitin e kaluar nuk u realizuan dhe më pas u shkurtuan me ribalancimin e Buxhetit.
“A do të ketë ndikim pozitiv Buxheti në zhvillimin ekonomik, ndër të tjera do të varet edhe nga saktësia e shpenzimeve kapitale të planifikuara. Dhe në këtë buxhet shpenzimet kapitale të parashikuara janë tepër ambicioze dhe të parealizueshme në terren. Ndoshta edhe këtë herë do të shkurtohen për shkak të nevojës për balancimin e Buxhetit gjatë vitit 2023. Në fakt, në të kaluarën praktikohej vazhdimisht reduktimi i shpenzimeve kapitale të planifikuara”, thotë Gacov.
Ish-ministri i Financave ka të njëjtin mendim.
“Çdo vit nuk realizohen investime kapitale. Gjithashtu ka të dhëna se për vitin 2022 nuk janë shpenzuar as gjysma e investimeve kapitale të planifikuara. Mendoj se të gjitha këto projeksione dhe premtime do të bien në ujë pas disa muajve të vitit të ardhshëm, kur do të ketë një ribalancim të këtij buxheti dhe do të shohim të gjitha pasojat e pritjeve dhe projeksioneve joreale me këtë buxhet”, thotë Hajredini.
Kompetentët thonë se paratë për projekte kapitale do të ndahen për ndërtimin e hekurudhave, gazsjellësit, kopshteve, shkollave dhe autostradave.
Me buxhetin e pagave të administratës do të shpenzohen 567 milionë euro, ose 5 për qind më shumë se sa ishte planifikuar me ribalancin për vitin. 250 milionë euro janë planifikuar edhe për të ndihmuar ekonominë dhe qytetarët për përballimin e krizës ekonomike energjetike.
VMRO DPMNE-ja opozitare akuzon se është buxheti dhe deficiti më i rëndë që është përtej të gjitha kornizave të qëndrueshmërisë dhe rrezikut për ekonominë, si dhe mungesës së një plani për përballimin e inflacionit.
“LSD nuk ka plan për tejkalimin e krizës, buxheti prej 5.3 miliardë dollarësh vetëm tregon se do të huazojnë sa të munden. Nga praktika e mëparshme e qeverisë dhe raporti me financat publike, me siguri mund të konstatojmë se këto do të jenë 5.3 miliardë lekë të hedhura për shpenzime joproduktive, pa asnjë përfitim dhe pa komponentë zhvillimore”, reagojnë nga VMRO-DPMNE.
Sipas parashikimeve të Ministrisë së Financave, vitin e ardhshëm ekonomia jonë do të rritet me një rritje të ngadaltë. Projeksionet e tyre thonë se BPV vitin e ardhshëm do të rritet me 2.9 për qind, ndërsa inflacioni do të rritet me 7.1 për qind.
Njohësit thonë se rritja e planifikuar e ekonomisë do të bazohet kryesisht në “magji” inflacioniste dhe jo në mundësi reale ekonomike.
